Türkiye Barolar Birliği Dergisi 137.Sayı

74 Türkiye’nin Hükümet Sistemleri Üzerine Bir Değerlendirme meden önce belirtmek gerekir ki, kuvvetler ayrılığı iktidarı sıfırlaya- maz; ancak iktidarı nötrleyebilir. Sıfır iktidar bu bağlamda teorik ola- rak mümkün iken pratik açıdan mümkün değildir; fakat nötr iktidar mümkündür. O halde burada bunun peşine düşmek gerekir. Kuvvetler ayrılığı, iktidarın bölüştürülmesi mahiyetinde tortulaş- masını birikmesini, bir merkezde odaklaşmasını önler. Önemli olan burada iktidarın bütün dinamizmiyle dengede durmasıdır. Kuvvetler ayrılığı bu özelliği ile iktidarın denge ile koşullandırır. Kuvvetler ayrı- lığında denge ve denetim ön plana çıkar. Ancak kuvvetler ayrılığında iktidarın bölünüp parçalaması denge için yetmemektedir; çünkü bu parçalar eşit kuvvette olmayabilirler veya zamanla bir parça dönüşüp değişebilir ve diğer iki parçayı yutmaya kalkabilir. Peki, bu durumda ne yapılmalıdır? Burada bir moment gereklidir. Doehring’e göre bu denge bir hakem olmalıdır. Gerçekten de bu mantıklıdır. Ancak bu ha- kem ideolojik, dinsel, siyasi vb. yönlerden bütünüyle nötr olmalıdır. Öyle ki bu hakem cinsiyetsiz olmalıdır. Böylelikle kuvvetler ayrılığının da nihayetinde bir norm sorununa dayandığı söylenebilir. Gerçekten de deyim yerindeyse norm, kuvvet- lerin kullanım kılavuzudur. Şu halde norm biçimi ve yapısı ile bir bü- tün olarak nitelikli olması gerekir; zira ancak bu şekilde kuvvetlerin etkileşimi, iletişimi ve işleyişi doğru anlamda gerçekleştirilebilir. 2. Kuvvetler Ayrılığına Dayanan Yönetim Şekilleri Kuvvetler ayrılığı esasına dayanan hükümet modellerinden birin- cisi olan başkanlık sistemi; yasama ve yürütme erklerinin sert bir şe- kilde birbirinden ayrıldığı bir hükumet modelidir. 19 Prototip olarak ilk örneği ABD olan 20 bu sistem Peru, Arjantin, Şili, Azerbaycan, Brezilya gibi başka ülkelerde de uygulanan bir hükümet modelidir. Yasama ve yürütme yetkilerinin sert bir şekilde birbirinden ayrılmış olması ve yürütme gücünün tek elde toplanmış olması esasına dayalı başkan- lık sisteminde; yürütmenin başındaki başkanın yasamayı feshetme, yasamanın da siyasal sorumluluk elde etmeye matuf mekanizmaları devreye sokarak başkanı görevden alma yetkisi yoktur. Ancak Tür- 19 Kubalı, s. 369-371. 20 Murat Yanık, Başkanlık Sistemi ve Türkiye’de Uygulanabilirliği, 2. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara 2013, s. 8.