Türkiye Barolar Birliği Dergisi 137.Sayı

75 TBB Dergisi 2018 (137) Ömer KESKİNSOY/Semih Batur KAYA kiye Cumhuriyeti Anayasasının 100 üncü maddesinde 21 düzenlenen meclis soruşturmasına benzer bir mekanizma olarak başkanın “impe- achment” (cezai sorumluluk) yoluyla denetlenmesi mümkündür. 22 Bu yolun işletilmesi neticesinde başkan mahkûm olursa dolaylı olarak si- yasal açıdan da hesap vermiş olur. Zira bu durumda başkanlık görevi sona erer. Ancak impeachment doğrudan siyasal sorumluluk elde et- mek amacıyla işletilen bir mekanizma olmayıp asıl amacı başkanı bazı suçlarından dolayı yargılamaktır. Kuvvetler ayrılığı esasına dayanan hükümet modellerinden ikin- cisi olan parlamenter sistemde 23 yasama ve yürütme yetkileri yumu- şak bir şekilde birbirinden ayrılır. En tipik özelliği, yürütme organının iki başlı (düalist) bir yapı arz ediyor olmasıdır. Bu bağlamda, yürütme organı, sistemin temel bir özelliği olarak siyasal bakımdan sorumsuz devlet başkanı (cumhurbaşkanı) 24 ve siyasal bakımdan sorumlu ba- kanlar kurulundan (kabine-hükümet) oluşur. Cumhurbaşkanının si- yasal bakımdan sorumsuzluğu, klasik parlamenter sistem itibariyle, onun yetkilerinin azlığına dayanmaktadır. Zira parlamenter sistemde asıl olan cumhurbaşkanının bakanlar kurulu olmaksızın tek başına tasarrufta bulunamamasıdır. 25 Bu nedenle cumhurbaşkanının yetkile- ri sembolik-törensel nitelikli yetkilerle sınırlıdır. Çünkü cumhurbaş- kanının asli görevi Devletin manevi şahsiyetini temsil etmeye matuf vazifeleri ifa etmek ve gerektiğinde devlet organları arasında insicam sağlamak amacıyla hakemlik yapmaktır. Dolayısıyla parlamenter sis- temde cumhurbaşkanının yetkisiz olması asıl yetkili olması istisnadır. Bundan dolayıdır ki, parlamenter sistemlerde cumhurbaşkanlarının yetkileri sayma yoluyla belirlenir ve mevzuata işlenir. İcrai yönü olan muamelat ise bakanlar kurulunun uhdesinde olup bunlar üzerinde 21 2017 Anayasa değişikliği paketi çerçevesinde 100 üncü madde kaldırılmıştır. Ana- yasa değişikliklerinin hepsinin yürürlüğe girmesiyle meclis soruşturmasının da- yanağı; Cumhurbaşkanı, yardımcıları ve bakanları kapsayacak şekilde, yeniden düzenlenen 105 ve 106 ıncı maddelerdeki hükümlerdir. 22 Impeachment (suçlama), başkanın cezai sorumluluğuna yol açabilecek bir meclis soruşturmasıdır. Bu usuldeTemsilciler Meclisi suçlama, Senato da görevden alma yetkisine sahiptir. Senato, üyelerinin üçte iki çoğunluğuyla Başkanın başkanlıktan düşürülmesine karar verebilir. Gözler: s. 578. 23 Kubalı, s. 371-385; Okandan: s. 452. 24 Regai G. Okandan, Umumî Âmme Hukuku, Fakülteler Matbaası, İstanbul 1976, s. 471. 25 Okandan, s. 473, 474.