Türkiye Barolar Birliği Dergisi 137.Sayı

78 Türkiye’nin Hükümet Sistemleri Üzerine Bir Değerlendirme 1876 yılında Padişah II. Abdülhamit Han döneminde Kanun-ı Esasi ilan edilmiştir. Kanun-ı Esasi’nin ilanı I. Meşrutiyet süreci bakı- mından bir milattır. Böylece mutlak monarşik devlet yaklaşımından meşruti monarşiye geçiş süreci başlamıştır. Lakin 1876 Kanun-ı Esasi ferman vasfını haiz bir anayasadır. Zira her şeyden evvel bu Anayasa- da Padişahın sorumluluğunu ihtiva eden bir hükmün yoktur. Aksine 5 inci madde ile padişahın sorumsuzluğu anayasal teminat altında- dır. Tersi bir durum eşyanın tabiatına aykırı olurdu. Mutlak monarşik devlet geleneğinden mütevellit bir şekilde sorumluluğu bulunmayan Padişahın bu statüsü 5 inci madde hükmü ile sadece pekiştirilmiştir. 27 1876 Kanun-ı Esasi döneminin öncesi ve sonrası bakımından ge- çerli olmak üzere bu dönemler yetkilerin padişahın uhdesinde toplan- dığı yürütme yapısında ibarettir. Zira Kanun-ı Esasi’nin 5 inci mad- desine göre; “ Zatı Hazreti Padişahinin nefsi hümayunu mukaddes ve gayri mesuldür .” 28 Aşağıda ifade edileceği üzere, Padişahın yasama ve dola- yı olarak yargı üzerinde de hâkimiyeti söz konusudur. Bu nedenlerle Kanun-ı Esasi ile Osmanlı İmparatorluğunun mutlak monarşik yapı- sından taviz verilmemiştir. Kanun-ı Esasi, Osmanlı İmparatorluğunun teokratik niteliğinden de taviz vermemiştir. 29 Zira Anayasada yer alan düzenlemeler gereği; Padişah, dini bir makam olan halifelik makamını temsil eder ve hali- felik gereği İslam Dininin hamisidir (KE. m. 3, 4). Osmanlı Devletinin dini İslam dinidir (KE. m. 11). Şeriat hükümlerini tatbik etmek padişa- hın görevidir (KE. m. 7). Padişahın ismi hutbelerde zikredilir (KE. m. 7). Şeyhülislam heyeti vükelanın (bakanlar kurulu) mensubudur (KE. m. 27). Çıkarılacak kanunların dinin emirlerine uygun olup olmadığını denetlenmesi gerekir ve bu görev Ayan Meclisine aittir (KE. m. 64). Şer’i hükümlerden mütevellit davaların şer’iye mahkemelerinde görü- leceği hükme bağlanmıştır (KE. m. 64). Bunların yanı sıra Anayasada, Padişahı yürütmenin merkezine alan düzenlemelere ilave olarak Padişahın yasama ve dolaylı olarak yargı üzerindeki hâkimiyetine dair hükümlere de yer verilmiştir. 27 Orhan Aldıkaçtı, Anayasa Hukukumuzun Gelişmesi ve 1961 Anayasası, 4 üncü Bası, Fakülteler Matbaası, İstanbul 1982, s. 57, 58. 28 A. Şeref Gözübüyük,Türk Anayasaları, 5. Bası, TurhanKitabevi, Ankara 2005, s. 11. 29 Gözübüyük, (2005): s. 5.