Türkiye Barolar Birliği Dergisi 137.Sayı

82 Türkiye’nin Hükümet Sistemleri Üzerine Bir Değerlendirme ği 38 devletin ve icranın başında meclis başkanının bulunduğu, kısaca meclis hükümeti modeliyle ilgili hükümlere yer veren bir anayasadır. 39 1921 Anayasası’nın 9 uncu maddesine göre; “ Büyük Millet Meclisi He- yeti Umumiyesi tarafından intihap olunan reis bir intihap devresi zarfında Büyük Millet Meclisi Reisidir. Bu sıfatla Meclis namına imza vazına ve He- yeti Vekile mukarreratını tasdika salâhiyettardır. İcra Vekilleri heyeti içlerin- den birini kendilerine reis intihap ederler. Ancak Büyük Millet Meclisi Reisi vekiller heyetinin de reisi tabiisidir .” Bu maddede geçen; Meclis namına imza vaz’ınaifadesine yer verilmiş olmakla Meclis Başkanının Devlet Başkanı gibi Devleti temsil etme yetkisine sahip olduğu anlamına ge- lir. Heyeti Vekile mukarreratını tasdika ifadesineyer verilmiş olmakla ise; Meclisten ayrı, icra salahiyetini haiz Heyeti Vekilenin varlığının kabul edilmiş olduğu ve bunların kararlarının Meclis Başkanı tara- fından tasdik edileceğinin belirtilmek istendiği ifade edilebilir. 1921 Anayasası’nda bir devlet başkanlığı makamının ve onu temsil eden bir devlet başkanının olduğu, ancak kavram olarak devlet başkanlığı ve devlet başkanı ifadeleri yerine Meclis Reisliği ve Meclis Reisi ifa- delerinin tercih edildiği söylenebilir. Zira Atatürk Nutuk’ta, Saltanat taraftarlarının tepkisinin engellemesi ve bu yolla Milli Mücadeledeki yekvücutluğa halel gelmesinin önlenmesi amacıyla her ne kadar gö- rünüşte devlet başkanlığı ve devlet başkanından açıkça söz edilmemiş olsa da, fiiliyatta bu makamın aslında bulunduğunu ve devlet başka- nının görevinin Meclis Başkanı tarafından yerine getirildiğini ifade et- miştir. 40 Yukarıda ifade edilenleri destekleyici mahiyette olmak üzere, 29.10.1923 tarihinde çıkarılan 364 sayılı Kanun’la, 1921 Anayasası’nda Atatürk Araştırma Merkezi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1992, s. 51. 38 Serap Yazıcı ,Başkanlık ve Yarı-Başkanlık Sistemleri Türkiye İçin Bir Değerlendir- me, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2002, s. 117. 39 1921 Teşkilâtı Esasiye Kanunu’nun, Meclisin mutlak üstünlüğüne dayanan meclis hükümeti modelini benimsemiş olduğu Anayasa’nın 2 inci ve 3 üncü maddelerin- de açıkça ifade edilmiştir. Bu çerçevede Anayasa’nın 2 inci maddesi; “İcra kudreti ve teşri salahiyeti milletin yegâne ve hakiki mümessili olanBüyük Millet Mecli- sinde tecelli ve temerküz eder” hükmünü, 3 üncü maddesi ise; “Türkiye Devleti Büyük Millet Meclisi tarafından idare olunur ve hükümeti “Büyük Millet Meclisi Hükümeti” unvanını taşır” hükmünü havidir. Bkz. “http://www.tbmm.gov.tr/ anayasa/anayasa21.htm”, Erişim tarihi: 20.11.2012. 40 M. Kemal Atatürk, Nutuk Söylev, C. I, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1984, s. 11; Atatürk, M. Kemal: Nutuk Söylev, C. II, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1984, s. 567.