Türkiye Barolar Birliği Dergisi 138.Sayı

292 İşe İade Taleplerinde Dava Şartı Olan (Zorunlu) Arabuluculuk Yukarıda arabuluculuğa ilişkin genel açıklamalar yapılırken be- lirtildiği üzere, 28 arabuluculuk bir yargılama değildir; arabulucu da hâkim gibi karar verici değildir. Başvuru için hak düşürücü süre ge- çirilmişse, bu süre arabuluculuk aşamasında nasıl dikkate alınacaktır? Çünkü arabulucunun yargılama ve karar verme yetkisi olmadığından bu süreyi kendiliğinden dikkate alamaz. Özellikle işveren bu yönde bir itiraz ileri sürerse, hatta süre geçtiğini belirterek arabulucunun da- vetine katılmazsa, ne yapılması, sürecin nasıl sonuçlandırılması gere- keceği belirsizdir. Zira süreyi geçiren işçi arabulucuya başvurduğunda arabuluculuk bürosunun ve büronun görevlendireceği arabulucunun -yargı makamı olmadıkları için- bu hususu dikkate almaları kural ola- rak söz konusu olamayacaktır. İşveren arabuluculuk müzakerelerine davet edildiğinde salt bu sebebi ileri sürerek görüşmelere katılmaya- cağını belirtirse, mazeretsiz toplantılara katılmamış gibi İş Mahkeme- leri Kanunu’nun 3. maddesinin 12. fıkrasındaki yargılama giderlerine ilişkin yaptırımın uygulanamayacağı kanaatindeyiz. Her ne kadar bu durum Kanun’da belirtilen mazeret sayılmasa da, katılmama bakımın- dan haklı gerekçe sayılmalıdır. Çünkü belirli süre ile sınırlanmış baş- vuru hakkını zamanında kullanmamış işçi karşısında, işverenin artık işe iadenin sonuçlarıyla muhatap olması söz konusu olmamalıdır. Böy- le olunca işveren eğer iradî olarak böyle bir arabuluculuk görüşmesine katılmak isterse şüphesiz engel bir durum yoktur; ancak artık zorunlu arabuluculuk kapsamında bir görüşme ve süreç işletilemeyecektir. Bu durumda HUAK anlamında genel düzenlemelere göre arabuluculuk söz konusu olacaktır. Burada temel sorun, arabulucunun böyle bir durumda ne yapması gerektiğidir. Şayet karşı taraf-işveren bu durumu ileri sürerek arabu- luculuk sürecine katılmaz ya da toplantıya gelip sürenin geçtiğini ileri sürerek görüşmeden çekilirse arabulucunun arabuluculuğu sonlandır- ması ve tutanakta bu durumu özel olarak belirtmesi gerekecektir. Şüp- hesiz işçi sürenin farklı sebeplerle geçmediğini (örneğin sürenin baş- langıcıyla ilgili sorunlar olduğunu vs.) belirtebilir. İşçinin bu konudaki beyanları da tutanağa geçirilmelidir. Bu konudaki asıl karar, ileride dava açılırsa mahkemece verilecektir. Arabulucunun bu durumda ara- buluculuk faaliyetinden çekilmesi veya hâkim gibi bir karar vererek sü- 28 Bkz. yuk. I, B.