Türkiye Barolar Birliği Dergisi 139.Sayı

100 İlgilinin İstemi Gerekmeksizin Türk Vatandalığıyla İlişkisinin Kesilmesi II. BÖLÜM TÜRK VATANDAŞLIĞIYLA İLİŞKİNİN KESİLMESİ Vatandaşlıkla ilişkisinin kesilmesi konusunda vatandaşlığın kaza- nılmasında olduğu gibi yerleşmiş ilkeler mevcut değildir. Örneğin va- tandaşlığın kazanılması konusunda yer alan “kan esası” veya “toprak esası” gibi müesseselere vatandaşlığın kaybı alanında rastlanılmadığı gibi; vatandaşlığın kaybı nedenleri konusunda da görüş birliği bulunma- maktadır. 38 Özellikle ilgilinin istemi gerekmeksizin Türk vatandaşlığıy- la ilişkisinin kesilmesi vatandaşlık kanunlarımızda farklı ölçütlere göre belirlenmiştir. Bu konuda genel çerçeveye ilişkin olarak Anayasalarımız da farklı hükümler içermektedir. İlk olarak konumuzu Anayasalarımız düzeyinde; ardından vatandaşlık kanunlarımız bakımından ele alacağız. I. Anayasalar Düzeyinde Konunun Ele Alınması Kişiyi Devlete bağlayan siyasal ve hukuksal bir bağ olan vatandaş- lık bağının, Devletin tek taraflı iradesi ile ortadan kaldırılması, çeşitli ülkelerin anayasalarında düzenlenmiş bir konudur. 39 “Bu anayasala- rın bir kısmı vatandaşlığın yitirilme koşullarının yasama organı tara- fından çıkarılacak kanunlarla düzenlenmesini öngörmüşler; yürütme organınca vatandaşlığın yitirilme nedenlerinin yaratılmasını engelle- meyi yeterli bir güvence saymışlardır. 40 Anayasaların diğer bir kısmı, özellikle yeni anayasalar, bu güvence ile yetinmemişler, yasama orga- nının vatandaşlığın yitirilmesine ilişkin kanun çıkarma yetkisine bir takım sınırlamalar getirmişlerdir. 41 Kanun-u Esasi, 42 8.maddesinde “Osmanlı sıfatının kanunla sap- tanmış olan kurallara göre yitirileceğini” hükme bağlamıştır. “Teşkilatı Esasiye Kanunu” olarak da anılan ilk anayasamız 1921 Anayasası, 43 vatandaşlığın kazanılması veya vatandaşlıkla ilişkinin ke- silmesine ilişkin herhangi bir hüküm içermemektedir. man vatandaşı olarak kalmaya devam edebilirler. 38 Göğer, (Vatandaşlık), s.118. 39 Çeşitli anayasalarda konunun ele alınışı bakımından bkz. Fişek, H.; “Vatandaşlığa Alınmanın İptali”, Prof. Osman Fazıl Berki’ye Armağan, Ankara 1977, s.373, (İptal). 40 Bu anayasalar için bkz. Fişek, (İptal), s.373, dn.2. 41 Bu anayasal düzenlemelere örnek olarak bkz. Fişek, (İptal), s.373, dn.3. 42 İ. Unat, Türk Vatandaşlık Hukuku (Metinler-Mahkeme Kararları), AÜSBF Yayın- ları, Ankara 1966, s.14, (Metinler). 43 20.1.1337 (1921) tarih ve 85 SK, Düstür, III. Tertip, Cilt I, s.196.