Türkiye Barolar Birliği Dergisi 139.Sayı

102 İlgilinin İstemi Gerekmeksizin Türk Vatandalığıyla İlişkisinin Kesilmesi Bununla birlikte, Türk vatandaşlığı ile ilişki kesilmesi bakımından TOK öncesi dönem bakımından açık ve kesin bir kural bulunduğu zan- nedilmemelidir. Osmanlı’da izin almadan yabancı devlet vatandaşlı- ğını kazananların, yabancı devlet vatandaşlığının arkasına saklanarak hiçbir yükümü yerine getirmemesinin önüne geçilmek istenmiştir. “Osmanlı devleti, izin almadan yabancı devlet vatandaşlığı kazanan- ların sınır dışı edilmelerini; ikametgâhlarını yurt dışına götürmelerini ve emlâk edinmelerinin önlenmesini öngörmüştür”. 50 TOK’ta bir kişinin Osmanlı tâbiiyetiyle ilişkisinin kesilmesinin, “bir Osmanlı kadınının yabancıyla evlenmesi”, “çıkma” ve “ıskat” yo- luyla gerçekleşmekte olduğu söylenebilir 51 . A) Evlenme TOK’a göre, yabancıyla evlenen Osmanlı kadını, Osmanlı uyruk- luğunu yitirmekte; ancak kadına yabancı kocasının ölümü üzerine Osmanlı uyrukluğuna dönebilme olanağı tanınmaktadır. 52 (TOK m.7). Bu düzenlemeye göre, “Tebaa-i Devleti-Aliyyeden iken ecnebî ile te- zevvüç eden kadın, zevcinin vefatı tarihinden üç sene zarfında istida ederse tâbiiyet-i asliyesine ric’at edebilir” (TOK m.7/I). Bu hükümle, Osmanlı uyrukluğundayken yabancı ile evlenen kadın, eşinin ölme- sinden üç sene geçerse aslî (Osmanlı) uyrukluğuna dönebilir. Yabancıyla evlenmenin Osmanlı vatandaşlığına etkisine yönelik bu düzenlemeye 1312 sayılı TVK’da yer verilmediğini ve 403 sayılı TVK’da ise sınırlı bir şekilde yer verildiğini söylemek olanaklıdır. 53 Yayınları, İstanbul 2015,s.61. 50 Göğer, (Vatandaşlık), s.105. 51 O. F. Berki, “Yetkili Makam Kararıyla Türk Vatandaşlığının Kaybı”, AÜHFD , 1970, s.117, (Kayıp). Aksi yönde, TOK’ta ilişki kesilme biçimlerinin çıkma ve ıs- katla sınırlı olduğu yolunda bkz. Göğer, (Vatandaşlık), s.106. 52 R. Aybay, Kadının Uyrukluğu Üzerinde Evlenmenin Etkisi, AÜSBF Yayını, Anka- ra 1980, s.65, (Evlenme). 53 “TOK ile 1928 [yılında çıkarılan] TVK, vatandaşlığın kaybı konusunda iki halde birleşmekte, buna mukabil evvelki kamanda hiyar hakkı ile vatandaşlığın kaybı mümkün değil iken; ikincisinde bunun mümkün olduğu, ikinci kanunda evlenme ile vatandaşlığın kaybı mümkün değil iken, birinci kanunda bunun mümkün ol- duğu müşahade edilmektedir”: Berki, (Kayıp), s.118.