Türkiye Barolar Birliği Dergisi 139.Sayı

135 TBB Dergisi 2018 (139) Işıl EGEMEN DEMİR İdari işlemlerin sona ermesini, idarenin iradesine bağlı olarak sona erme ve iradesi dışında sona erme olarak ikiye ayırabiliriz. İdari işlem, idarenin iradesi dışında yargı yerlerinin işlemi iptal etmesi 8 ya da iş- lemden yararlanan kişinin yararlanmadan feragat etmesi gibi hukuki bir nedenle ya da idari işlemin ilgilisinin ya da konusunun ortadan kalkması gibi fiili bir nedenle 9 veya belli bir süreye 10 ya da şarta 11 bağ- lanmışsa, kendiliğinden sona erebilir. İdarenin iradesine bağlı olarak idari işlemlerin sona ermesi geri alma, kaldırma, değiştirme ve düzelt- me hallerinden birisi ile gerçekleşir. Hukuk devleti ilkesinin bir türevi olan geriye yürümezlik ilkesinin doğal bir sonucu olarak, idarenin, kendisinin ya da bir alt makamın yaptığı işlemi ortadan kaldırması ancak ileriye dönük sonuç doğuran yürürlükten kaldırma işlemi ile mümkün olur. İdari işlem tesis edil- dikten sonra hukuka, kamu yararına ya da yerindelik ilkesine aykırı görülen işlemlerin geleceğe etkili olarak yürürlükten kaldırılması, söz konusu işlemlerin idare tarafından ortadan kaldırılmasının olağan yo- ludur; Anayasada yer alan hukuk devleti ilkesinin bir sonucu olan, içtihatlarla da desteklenen geriye yürümezlik ilkesine aykırılık teşkil bul, 2010, s. 3; Turan Yıldırım, “İdari İşlemlerin İptali ve Geri Alınması”, Yıldız- han Yayla’ya Armağan, Galatasaray Üniversitesi Yayınları, 2003, s. 577. 8 İdarenin işlem ve eylemlerine karşı yargı yolunun kapatılamayacağı Anayasa m. 125 ile teminat altına alınmış anayasal bir ilkedir. İdarenin nihai, icra edilebilir her işlemine karşı yargı yoluna başvurulabilir. İdari işlemin unsurları bakımından hukuka aykırı olduğu iddiasıyla menfaatleri ihlal edilenler tarafından idari yar- gı yerlerinde iptal davası açılabileceği 2577 s. İYUK m. 2/1-a’da düzenlenmiştir. Yargı mercileri tarafından işlemin iptal edilmesi durumunda, iptal edilen idari işlem tüm hukuki sonuçlarıyla birlikte geçmişe etkili olarak yürürlükten kaldırılır. Akyılmaz/Sezginer/Kaya, age, s. 476. 9 Plaj işletmek için alınan ruhsat gölün kuruması işlemin konusunun kalmaması- na, askere alınan kişinin ölmesi de ilgilisinin ortadan kalkmasına örnektir. Turgut Tan, İdari İşlemin Geri Alınması, Sevinç Matbaası, Ankara, 1970, s. 1. 10 Bazı idari işlemlerin ne kadar süre ile geçerli olacakları kanunda belirlenmiş olabilir ya da kanun geçerlilik süresi bakımından idareye yetki vermiş olabilir. Bu durumlarda süre dolduğunda idari işlem kendiliğinden yürürlükten kalkar. Örneğin 6136 s. Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanun m. 6/1’e göre, kanun kapsamında verilen taşıma ve bulundurma ruhsatları beş yıl geçerlidir. Bahtiyar Akyılmaz/Murat Sezginer/Cemil Kaya, Türk İdare Hukuku, 8. Baskı, Seçkin Yayıncılık Ankara, 2017, s. 473. 11 İdari işlemler şarta bağlı da yapılabilirler. Bu şart maddi bir olayın ya da bir hu- kuki işlemin gerçekleşip gerçekleşmemesi şeklinde olabilir. Örneğin 3194 s. İmar Kanunu m. 29’a göre, idarenin verdiği ruhsat tarihinden itibaren iki yıl içinde ya- pıya başlanmadığı veya başlanıp da beş sene içinde bitirilmediği takdirde ruhsat hükümsüz sayılır. Akyılmaz/Sezginer/Kaya, age, s. 474.