Türkiye Barolar Birliği Dergisi 139.Sayı

136 İdare Hukuku İlkeleri Çerçevesinde Türk Vatandaşlığına Alınma Kararının İptali ... etmez. Ancak bazı durumlarda geriye yürümezlik ilkesine istisna geti- rilebilir. Geriye etkili sonuçlar doğuran bir işlemde de, hukuk devleti- nin gerekleri; kazanılmış hak ve haklı beklenti gibi kavramların dikka- te alınması gerekir. Dolayısıyla geçmişe etkili şekilde bir idari işlemin geri alınması, yürürlükten kaldırma kurumundan farklı olarak daha sıkı şartlara bağlanmıştır. İdari işlemlerin yürürlükten kaldırılması ve geri alınmasını, vatandaşlığa alınma kararının iptali ve geri alınması kurumları ile ilgisi bakımından, ağırlıklı olarak birel işlemler bakımın- dan inceleyeceğiz. A. İDARİ İŞLEMLERİN YÜRÜRLÜKTEN KALDIRILMASI İdari işlemlerin işlemi yapan makam ya da üst makam tarafından geleceğe etkili olarak hukuk âleminden kaldırılmasına, idari işlemlerin yürürlükten kaldırılması denir. 12 İdare zaman içinde şartların değişme- si sonucu idari işlemi yürürlükten kaldırabileceği gibi; hukuka aykırı olduğunu tespit ettiği bir idari işlemi de yürürlükten kaldırabilir. Nite- kim İYUK m. 11’e göre de; “İlgililer tarafından idari dava açılmadan önce, idari işlemin kaldırılması, geri alınması değiştirilmesi veya yeni bir işlem ya- pılması üst makamdan, üst makam yoksa işlemi yapmış olan makamdan, idari dava açma süresi içinde istenebilir.” Yürürlükten kaldırma genel düzen- leyici işlemler ve birel nitelikli işlemler için mümkündür. Düzenleyici işlemler kişiler bakımından hak oluşturmazlar. Bir düzenleyici işlem yürürlükte olduğu müddetçe, kişilerin söz konusu düzenleyici işle- min sunduğu avantajlardan faydalanmayı talep etme hakkı vardır. Bu yönüyle düzenleyici işlemin etkilerinin birey üzerinde gerçekleşmesi bir hakkın doğumuna yol açar. Ancak kişi düzenleyici işlemden ya- rarlanmayı hiç talep etmemişse, kazanılmış bir hakkın varlığından söz 12 Öğreti ve yargı kararlarında yürürlükten kaldırma yerine ilga, lağv, iptal ve fesih ifadeleri de kullanılmaktadır. Öğreti ve yargı kararları dışında da, bazı kanunlar- da yürürlükten kaldırma tabiri yerine, iptal kelimesinin kullanılmakta olduğunu görüyoruz. Örneğin Türk Vatandaşlığı Kanunu m. 31’e göre; “Türk vatandaşlığını kazanma kararı; ilgilinin yalan beyanı veya vatandaşlığı kazanmaya esas teşkil eden önemli hususları gizlemesi sonucunda vuku bulmuş ise kararı veren makam tarafından iptal edilir. İptal kararının hüküm ve sonuçlarını düzenleyen TVK m. 32 hükmüne göre de, iptal kararı, karar tarihinden itibaren hüküm ifade eder. İp- tal kararının idare tarafından verilmesi ve geriye yürümemesi, geleceğe etkili so- nuçlar doğurması nedeniyle, maddede ifade edilen vatandaşlığa alınma kararının iptali ile kastedilenin, “yürürlükten kaldırma” kararı olduğu sonucuna varıyoruz. Aynı yönde bknz: Bülbül, age, s. 5.