Türkiye Barolar Birliği Dergisi 139.Sayı

141 TBB Dergisi 2018 (139) Işıl EGEMEN DEMİR zanılmış hakların, genel düzenleyici işlemlerin kişilere uygulanması sonucu ortaya çıkan statülerin birer kazanılmış hak oluşturabileceğini söylemek gerekir. Genel düzenleyici işlemlerden kazanılmış hak do- ğamayacağını; dolayısıyla sadece birel işlemlerden kazanılmış hak doğabileceğini ifade etmek, bütün birel işlemlerle kazanılmış hak do- ğacağını sonuçlamaz. Her somut olayda birel işlemin kazanılmış hak doğurup doğurmadığı incelenmelidir. Birel işlemlerin çeşitliliği ve yar- gı kararlarında farklı sonuçlara varılması karşısında, hangi birel işlem- lerden kazanılmış hak doğacağına ilişkin bir sınıflandırma yapılması oldukça güç bir yöntemdir. Yaşayan ve fonksiyonel bir kavram olan kazanılmış hakların korunması ilkesinin çerçevesini çizmek, yargı ka- rarlarının farklı somut olaylarda farklı çözümler getirmesi karşısında, hangi durumların kazanılmış hak oluşturmayacağını tesbit etmek de, kazanılmış hakların çerçevesini belirleyebilmek için kullanılabilecek bir yöntemdir. 24 Kazanılmış hak oluşturan idari işlemler, kural olarak yürürlükten kaldırılamazlar; ancak özellikle yokluk, açık hata veya hile halinin söz konusu olduğu idari işlemler sonucunda elde edilmiş lehe durumlar kazanılmış hak oluşturmayacaklarından yürürlükten kaldırılmaları da mümkündür. 1. Yokluk Yokluk kavramı, özel hukukta tarafların akdettikleri sözleş- melerin kurucu unsurlarındaki ağır ve bariz hukuka aykırılıkların yaptırımı olarak ortaya çıkmıştır. İdare hukukunda ise söz konusu kavram, mevzuatta düzenlenmiş olmayıp; içtihatlarda ortaya çık- mış bir kavramdır. 25 Yokluk kavramı mevzuatta düzenlenmediği 24 Bülbül, age, s. 57. Ancak bu yöntemi kullanırken de temkinli olmak gerekir. Ni- tekim yargı kararlarının değişkenliği ve çeşitliliği karşısında kazanılmış hak kav- ramları ve kazanılmış hak olmayan durumlar birbiriyle örtüşmeyebilir. Bülbül, age, s. 65; Yıldırım, agm, s. 577. Kazanılmış hak doğurmayan birel işlemleri beş grupta toplayabiliriz. Birincisi belli bir süreliğine verilen izin veya ruhsat gibi geçici olan işlemler; ikincisi öğrenci not durumunu belirten transkript gibi doğ- rulayıcı ya da saptayıcı nitelikte işlemler; üçüncü grup işlemler yok hükmünde olan veya hile ile elde edilmiş ya da kesin hükmü ihlal anlamını taşıyan işlemler; dördüncü grup ilgilileri bakımından olumsuz olan işlemler; beşinci grup işlemler ise diğer dört kategori altında değerlendirilemeyen; fakat kazanılmış hak da do- ğurmayan atama kararları, teşvik ödemeleri gibi idari işlemlerdir. 25 Yokluk kavramı ve idare hukukunda yokluk kavramı konusundaki tartışmalar için bknz: Celal Erkut, “İdare Hukukunda Yokluk Teorisi”, İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi , Cilt 9, Sayı 1-3, 1988, s. 69; Alper Aydın, “İdari Yargı Çerçevesinde Anaya-