Türkiye Barolar Birliği Dergisi 139.Sayı

170 Çevrenin Korunmasına İlişkin İptal Davalarında Kişisel Menfaat Kavramı tinin sağlanması gibi bir kamu menfaatidir. 11 Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, içeriğinde yer verdiği hakların yorumlanması için actio popularis’e imkân tanımamaktadır. (Klass ve Diğerleri/Almanya, B.5029/71, 6.9.1978, 33) AB ülkelerinden bazıları çevrenin korunma- sına ilişkin uyuşmazlıklarda actio popularis davalara izin vermektedir. Örneğin Portekiz Anayasası madde 52/3’de herkesin bireysel olarak veya ilgili menfaati korumak için kurulan birlikler (gruplar) vasıtasıy- la dava açabileceğini düzenlemiştir. Bu davalar kanunda öngörülen hallerde ve kanundaki belirlemelere uygun olarak, özellikle de kamu sağlığıyla ilgili olan, çevreyi veya yaşam kalitesini kötüleştiren veya kültür varlıklarını etkileyen konularda açılabilir ve bu konuda Avrupa ülkeleri üç gruba ayrılmıştır; 12 1-De facto actio popularis: İrlanda, Litvanya, İspanya (imar, kıyı, doğal parklar gibi belli konularda), Estonya’da uygulanmaktadır. 2- Dava şartı olarak hukuki menfaat ihlalinin yeterli olduğu ülke- ler: Fransa, Hollanda, İtalya, İspanya, Danimarka. Bu ülkelerde menfa- at ihlalinin belirlenmesinde coğrafi yakınlık önem taşımaktadır. 3- Dava açmak için sıkı koşulların arandığı ülkeler: Avusturya, Malta, Belçika, Slovenya ve Almanya. Actio popularis’in ilk ortaya çıkışı aslında kamu menfaatini koru- ma amacına dayanmaktadır, ancak yaygın menfaati (diffuse interests) korumak amacıyla genişletilmiştir. Actio popularis, başlangıçta idari işlemlere karşı yargının denetimini talep etmek için, toplumun çıkarla- rını korumak ve zararları tazmin etmek için Anayasalarda düzenlenen ve her vatandaşa ve tüzel kişilere tanınan eylem hakkı (right to action) olarak tanımlanabilir. Yaygın menfaatin korunması için actio popularis sistemi, çevre- sel hakları yüceltmek için değil, çağdaş ve eşitlikçi bir hukuki düzeni sağlamak için gereklidir. Çevre hakkının da içerisinde yer aldığı Da- 11 Eşref Küçük, Roma Hukuku Davalar Sisteminde Actio Popularis, Adalet Yayıne- vi, Ankara 2013, s.93. 12 Michael Zschiesche, Rechtschutz in Umweltrelevanten im Ausland (EU), https:// www.umweltbundesamt.de/sites/default/files/medien/419/dokumente/ vortrag_zschiesche_rechtschutz_in_umweltangelegenheiten_im_ausland.pdf, (erişim tarihi 03.09.2018