Türkiye Barolar Birliği Dergisi 139.Sayı

171 TBB Dergisi 2018 (139) Süheyla Suzan Gökalp ALICA yanışma Haklarının tanınması ya da farkına varılması yeterli değildir. Hukuk sisteminin, dayanışma haklarını tam olarak korumak ve bütün toplum tarafından etkin bir şekilde benimsenmesini ve yararlanılması- nı sağlamak için uyarlanması gerekmektedir. 13 Bu hukuki gelişmenin ana başarısı, yargı süreçlerinin bireysel başvuru modelinin yerine geç- mek üzere, yeni bir kavram şeklinde yaygın menfaat (diffuse interests) kavramını ortaya koymaktır. 14 Yaygın menfaat; kişisel menfaatin öte- sinde kamu yararı ile özel çıkar arasında kalan ve kolektif menfaatten farklı bir kavramdır. Son olarak, yaygın menfaat kavramının ve actio popularis’in yasal olarak kabul edilmesi, katılım ilkesi ve yeni demok- rasi biçimleri için toplumsal talep tarafından ortaya konan zorluklarla sıkı sıkıya bağlantılıdır. Ancak, bizim mevzuatımızda actio popularis davası benzeri bir dava türü bulunmamaktadır. Diğer taraftan, çevre- nin korunmasına ilişkin hususlarda geniş yorumlanan “kişisel menfa- at” kavramının daraltılması yoluna gidildiği gözlenmektedir. 1.2. Menfaat İhlaline İlişkin Anayasa Mahkemesi Kararı 10.06.1994 tarih ve 4001 sayılı Kanun “menfaati ihlal edilenler” öl- çütünü, “kişisel hakları ihlal edilenler” şeklinde daraltmış ve “…. çevre, tarihi ve kültürel değerlerin korunması, imar uygulamaları gibi kamu yararını yakından ilgilendiren hususlar hariç olmak üzere kişisel hakla- rı ihlal edilenler tarafından açılan iptal davaları” şeklinde bir düzenleme getirmiştir. Böylelikle bu konuların “kamu yararını yakından ilgilen- dirdiği” bir yasal düzenlemede açıkça kabul edilmiştir. Genel olarak iptal davası açma olanağını kısıtlayan anılan hüküm çok eleştirilmiş olmasına rağmen, çevre, tarihi ve kültürel değerlerin korunması, imar uygulamaları gibi uyuşmazlıklarda “menfaatin ihlal edilmesi” koşulu- nu bile aramamış ve dava açma olanağını genişletmiştir. Söz konusu düzenleme Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edil- miştir. 15 Ancak Yasama Organı, dört yıla yakın bir süre geçtikten son- 13 Alexandra Aragao/Ana Celesta Carvalho, “Taking Access to justice seriously; dif- fuse interests and actio popularis. Why not?” Environmental Law Network Internati- onal Review, No 2/2017, s.48. 14 Age. s. 48. 15 Anayasa Mahkemesi’nin 21.09.1995 tarih ve E. 1995/27 K. 1995/47 sayılı kararı. R.G. 10.04.1996 tarih ve 22607 sayı.