Türkiye Barolar Birliği Dergisi 139.Sayı

173 TBB Dergisi 2018 (139) Süheyla Suzan Gökalp ALICA 2.Çevre Hakkı ve Menfaat İhlali İlişkisi Pek çok ülkede çevrenin korunmasına ilişkin uyuşmazlıklarda yargıya başvuru yönteminde “daha az doğrudan ve daha az somut ilişkilerin yeterli görülmesi suretiyle daha çok kişiye açık tutulması” 16 yoluna gidilmiş ve dava açmak için gereken “menfaat ihlali” koşulu yumuşatılmıştır. Çevre, tarihi ve kültürel değerlerin korunması, imar uygulamalarının diğer idari işlemlerden farkı nedir? Bütün bu husus- lar, çevre hakkı” kapsamı içerinde ele alınabilecek, tüm toplumun ya- şam alanını ilgilendiren, korunması ve sürdürülmesi toplumun men- faatine olan konulardır. Anayasa’nın çevre hakkını düzenleyen 56. maddesinde bu hak düzenlenmiştir. Anılan maddeye göre; “ Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir. Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek Devletin ve vatandaş- ların ödevidir.” Maddede herkese tanınan “sağlıklı çevrede yaşama” hakkının yanı sıra, “çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek” ödevi hem devlete hem de vatandaşlara yüklenmiştir. Anılan maddede sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkının kullanımı bakımından “herkes” denilerek gerçek ve tüzel kişi ile vatandaş ve yabancı ayırımı yapılmamıştır. Çevrenin korunması ve kirlenmesinin önlenmesi yalnızca devlet için değil, vatandaşlar (bu hükümde vatandaşlar denilmiştir) için de bir ödev olarak belirlenmiş- tir. Bir hakkın kullanımı, ondan yararlanmayı içerdiği gibi o hakkın talep edilebilmesini, korunması için gerekli idari ve yasal yollara baş- vurulabilmesini, kamuoyu oluşturma faaliyetlerini de kapsamaktadır. Bu bağlamda; hak olarak korunduğunu göz önüne aldığımızda, çevre hakkın ın kullanımının, ondan yararlanmayı da içerdiğini; hakkın talep edilebilmesini, korunması için gerekli idari ve yasal yollara başvuru- labilmesini, kamuoyu oluşturma faaliyetlerinde bulunulabilmesini de içerdiğini unutmamak gerekir. Anayasa’nın 56. maddesinde düzenle- nen Çevre Hakkı üç dayanak üzerinde yükselmektedir; bilgi edinme, halkın katılımı ve yargıya başvuru. Mevzuatımızda bu üç unsura iliş- kin genel nitelikli düzenlemeler yer almaktadır. Çevresel bilgiye erişim konusunda, Anayasa başta olmak üzere, yasal düzenlemelerde önemli hükümler yer almıştır. Anayasa›nın “Temel hak ve hürriyetlerin korun- ması” başlıklı 40 ıncı, “Sağlık hizmetleri ve çevrenin korunması ” başlıklı 56 16 Güran Sait, “Çevre Kanunu Uygulamalarına Karşı İdari Dava Açma Olanağı”, Adana Barosu Dergisi, Yıl. 1, sa. 2, Temmuz 1992, s.12.