Türkiye Barolar Birliği Dergisi 139.Sayı

178 Çevrenin Korunmasına İlişkin İptal Davalarında Kişisel Menfaat Kavramı gan önünde inceleme prosedürüne tabi tutulması öngörülmektedir. Bu itibarla Sözleşmeye taraf olduğumuzda, idari yargıda bu konular- da iptal davası açabilmek için menfaat ilişkisinin çok daha geniş tu- tulması gerektiği ve gerekli yasal düzenlemelere ihtiyaç duyulacağı açıktır. Halkın katılımı sürecinin amacına uygun biçimde işleyebilmesi, bilgi talebinin kısmen ya da bütünüyle ret edilmesi durumunda işleti- lebilecek bir başka yolun varlığını gerektirmektedir. Bu nedenle, ida- renin kararının bir üst makamca ya da yargı tarafından incelenmesine olanak tanınması öngörülmüştür. Öngörülen bu süreç, idarenin tüm birimlerinin ve idare benzeri birimlerin kararlarını kapsaması ve so- nucunda verilecek kararın ilgili idari otoriteyi bağlayıcı olması gerek- mektedir. Başvuru sürecinin zamanında çalışan, saydam (şeffaf), maliyeti fazla olmayan, bağımsız, kapsamlı ve sonucunda bağlayıcı karar alabi- len bir mekanizma olması öngörülmüştür. Sözleşmeye göre; başvuru işleminin yapıldığı organın (yargının ya da üst incelemeyi yapan idari birimin) incelemesinin olabildiğince ucuz (hatta ücretsiz olması), hızlı işlemesi gerekir. Ayrıca Sözleşme, yargı ya da yürütmenin yapacağı üst inceleme başvurusunun iç hukuk uyarınca var olan özel kişilerin ya da idare- nin hukuka aykırı olan eylem, işlem ya da ihmalleri aleyhine idareyi şikâyet etme, ya da dava açma hakkını ortadan kaldırmayacağını ön- görmüştür (md.9/3). Aarhus Sözleşmesi’nin yanı sıra, Rio Bildirgesi’nin 10 uncu mad- desine göre; “Çevresel konular her düzeyde ilgililerin katılımını gerektirir. Ulusal düzeyde, bireyler kamu otoritelerinin elinde bulunan, yerleşimlerin- deki sağlığa zararlı maddeler ve faaliyetler de dâhil olmak üzere çevre ile il- gili bilgilere erişme ve karar verme süreçlerine katılabilme fırsatlarına sahip bulunmalıdır. Ülkeler geniş bir biçimde bilgi sağlayarak kamu duyarlılığını ve katılımını teşvik etmeli ve kolaylaştırmalıdır. Onarma ve tazmin talebi de dâhil olmak üzere adli ve idari işlemlere başvuru hakkı tanınmalıdır.” 26 26 T.C. Çevre Bakanlığı, Çevre ve Kalkınma Konferansı, Çevre Eğitimi ve Yayın Da- iresi Başkanlığı Yayını, Ankara, 1992.