Türkiye Barolar Birliği Dergisi 139.Sayı

179 TBB Dergisi 2018 (139) Süheyla Suzan Gökalp ALICA 3.Çevre, Tarihi ve Kültürel Varlıkların Korunması ve İmar Uygulamalarında Menfaat İhlali Koşulu İdare hukuku açısından “kamu yararı”, idarenin işlem ve eylemle- rine meşru ve hukuka uygun ya da gayri meşru ve hukuka aykırı ola- rak bir nitelik kazandırmaktadır. Ancak yargı içtihatlarında da vurgu- landığı üzere, idari işlemin genel amacı kamu yararıdır ve bütün idari işlemler kamu yararı amacıyla yapılmalıdır. 27 Çevrenin, kültürel ve tarihi değerlerin korunması ve imar uygulamaları gibi idari işlemler ise hiç kuşkusuz doğrudan doğruya kamu yararı ile ilgilidir. Planla- ma ve şehircilik esasen kamusal yararların, kamusallıkların üretilmesi ve kent olarak bilinen toplumsal ve mekânsal birliktelik için kamusal kaynağın yaratılması ve geliştirilmesi ile ilgilidir. 28 Planlama ve şehir- cilik, yerleşmeler sisteminin bütününe ilişkin tutarlı ve akılcı, bilim- sel temellere dayanan, sanatsal ve estetik değerler üreten, toplumsal, ekonomik, ve mekânsal yapı, korunması gereken doğal varlıklar, kül- türel miras, altyapı, ulaşım, ekolojik denge, yapılaşma, açık alanlar, sosyal ve donatı alanlarına ilişkin bir düzenin kurulmasına yönelik- tir. 29 Mahkemeler menfaat ihlalini incelerken her somut olayın özellik- lerini ve koşullarını değerlendirmektedirler. Ancak bu değerlendirme yapılırken, iptal davasının hukuk devletini gerçekleştirmedeki rolü göz önüne alınmalıdır. Danıştay kararlarında da vurgulandığı üzere, “… iptal davalarının, idari işlemlerin hukuka uygunluğunun saptanması, hukukun üstünlüğünün ve böylece idarenin hukuka bağlılığının sağlanma- sı ve sonuçta hukuk devleti ilkesinin gerçekleştirilmesine olanak sağlaması nedeniyle, bu davalarda menfaat ilişkisinin bu amaç doğrultusunda yorum- lanması gerektiği…” çok açıktır. 30 Bu açıdan menfaat ilişkisinin dar ya da geniş yorumlanmasının önemi çevre koruma ve plan uygulamaları gibi davalarda daha da artmaktadır. Zira çevre, tarihi ve kültürel de- ğerlerin korunması, imar uygulamaları gibi kamu yararını yakından ilgilendiren, herkesin ortak varlığı olarak kabul edilen konularda kişi- sel menfaatin ihlali koşulunun bu durum dikkate alınarak yorumlan- ması gerektiğine ilişkin Danıştay kararları yerleşik içtihat niteliği de 27 Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu’nun 17.04.2008 tarih ve E. 2005/270, K. 2008/1286 sayılı kararı. 28 Çağatay Keskinok, “Plan Değişiklikleri, Çevre ve Etik”, Çevre ve Hukuk, s.24. 29 Age., s.24. 30 Danıştay İdari Dava Daireleri Genel Kurulu’nun 26.05.2000 tarih ve E.1999/390, K.2000/761 sayılı kararı.