Türkiye Barolar Birliği Dergisi 139.Sayı

300 Çevresel Göç ve Çevre Göçmenleri Sorununun Çevre Hukukundaki Yeri (II. A ) ele alınan çevresel adalet boyutuyla ilgilidir. Bazı çalışmalarda 30 dikkat çekilen önemli bir neden de geniş ve büyük ölçekli yenilenebilir enerji projeleri ile seragazı emisyonlarına çare olarak geliştirilen ön- lemlerden olan “yeniden ormanlaştırmanın” yol açtığı göçlerdir. Hiro- elektrik santraller gibi yenilenebilir enerji girişimleri açısından duru- mu daha da olumsuz kılacak boyut, ülkemiz için yukarıda belirtildiği gibi, bunların çevre mevzuatının gerekleri (çevresel etki değerlendir- mesi gibi) tam olarak yerine getirilmeden gerçekleştirilmesidir. Bunun sonucu, ırmaklar ve onlarla varolabilen diğer doğal kaynakların yok olma tehlikesine, dolayısıyla, yaşamlarını bunlara bağlı olarak sürdü- ren yerel halkın da göç riskine maruz kalmasıdır. 31 2. Nedensellik: Yukarıdaki olgusal ve bilimsel gerçekler temelin- de, nedenlerle sonuçlar arasındaki bağlantılar (hukuktaki adıyla illiyet bağı-nedensellik ilişkisi-) üzerinde gerçekçi irdeleme yapmak kaçınıl- maz olarak ön plana çıkmıştır. Nedenselliğe ilişkin rasyonel ve politik dürtülerden uzak saptamalar yapmak, çözüm açısından etkili önerileri geliştirip önlemleri almak için de zorunludur. Bu yüzden bu bağlam- daki kuşkuları ve çıkmaz oluşturabilecek durumları irdelemek kaçınıl- mazdır. Sorun hakkında tereddüt yaratan ve karmaşıklığı ve çözüm- deki güçlüğü arttıran temel etken, her bir nedenin sonuç üzerinde ne ölçüde etki yaptığının tespitindeki güçlüktür. Nitekim konu hakkın- daki farklı görüşler de bu noktada yoğunlaşmıştır. Genelde, çevresel bozulma ile sonuç (göç) arasında doğrudan bir bağlantının varlığını savunan görüş ile böyle kesin yargılara varmanın (çevresel bozulma- nın tek başına göç sorununu yarattığını söylemenin) mümkün olama- yacağı görüşü karşı karşıya gelmektedir. 32 Birinci görüş kapsamında, 33 su baskınları, kuraklıklar, ormansızlaşma ve deniz seviyesinin yükse- lişi gibi doğal sayılamayan ve dünyanın çeşitli yörelerinde yaşanmış felaketler örnek alınmakta; ancak ayrıntılı ve nedenselliği, somut veri- lere göre, birebir göstermeye yönelik irdelemeler yapılmaksızın göç so- 30 Greenpeace, s.18. 31 Bazı çalışmalarda değinilen (UNHCR, The Environment .., s. 5.) iklim değişik- liğine uyum çabalarındaki yanlış uygulamaların yol açtığı olumsuzluklar da bu bağlamdaki örneklerdendir. 32 Maksimalistler diye anılan birinci görüş ile Minimalistler denilen ikinci görüş ve bunları savunanlar konusunda geniş açıklama için bkz. Suhrke, s.474-80. Aynı ko- nuda bkz.Singh, s.66 ve Morrissey, s.39-41. 33 Ayrıntılı bilgi için bkz. Suhrke, s. 477-78.