Türkiye Barolar Birliği Dergisi 139.Sayı

306 Çevresel Göç ve Çevre Göçmenleri Sorununun Çevre Hukukundaki Yeri C. BMMYK’nın Yaklaşımı Kavram konusundaki sonraki tartışmaların, çevre mültecisi teri- mine Mülteci Sözleşmesinden hareketle yapılan itirazlar ışığında yön- lendiği söylenebilir. Bu itirazın başını da Birleşmiş Milletler Mülteci Yüksek Komiserliği (BMMYK-UNHCR) çekmiştir. Bu organ “mül- teci” ve “göçmen” sözcüklerini birbirlerinden tamamen ayrı katego- ri olarak görmekte kararlı bir tutum izlemiş; mülteci terimini sadece Mülteci Sözleşmesindeki dar kapsamı çerçevesinde ve esnekliğe yer vermeyecek şekilde ele almıştır. Bu bağlamda mülteci, sadece bu söz- leşmede sayılan nedenlerle kendi ülkesi dışına çıkmak zorunda kalanları göstermektedir (sözleşmedeki bu koşullar, aşağıda, mülteci hukuku başlığında kısaca belirtilecektir). Ayrıca, göçmen kelimesinin yasal bir tanımının olmamasına karşın, çoğu uzmanın bu terimi, belli bir neden ya da yasal statüye bağlı olmaksızın, kendi ülkesinden ayrılanlar için kullandığı; oysa bu sözcüğün mültecileri de içerecek geniş bir anlam- da kullanılmasının sakıncalı olduğu görüşü benimsenmiştir. Buradaki sakınca, her iki sözcüğü birbirine karıştırmanın sığınma ve göç konu- larında yanlış anlamalara sebep olarakmülteci ve sığınmacılar için ha- len mevcut olan kazanımları geri plana itebilmesi olasılığıdır. BMMYK “zorunlu göç” ve değişik nedenlerle göç edenlerin hepsini göstermek için başvurulan ”karışık göç- mixed migration ” terimlerinin de yasal ol- madığını belirterek bunların kullanılmasını da benzer nedenlerle öner- memiştir. 53 BMMYK’nin gerekçesinin öğretide mülteci sözcüğünü kullanma- yanların bu seçimini, belli ölçüde etkilemiş olduğu gözlenmektedir. Hatta bazıları bu seçimin gerekçesini de belirtmişlerdir. Sorunun çö- zümü için önerilen bir sözleşme taslağının başlığında “çevresel neden- lerle yerinden olanlar” ifadesi kullanılmış olup bunun nedeni olarak da Mülteci Sözleşmesindeki, “farklı nedenleri ve farklı sonuçları olan mültecilik durumundan” ayırt etmek gösterilmiştir. 54 Makalesinin başlığında “nüfus akınları” (population flows ) ifadesini kullanan bir yo- rumcu da, bu sözleşmenin özgünlüğünden hareketle, asıl konu devlet- ten korumak değil ise, “yerinden olan kişi” teriminin kullanılmasının 53 Bu konularda bkz. UNHCR, “Refugees and Migrants, ..”. 54 Prieur, 4.