Türkiye Barolar Birliği Dergisi 139.Sayı

56 Yasama Sorumsuzluğu Kurumu, Karşılaştırmalı Bir Yaklaşım:Türkiye ve Amerika ... Amerika Birleşik Devletleri’nde parlamenterlerin, atılan oylardan ve yasama görevlerini yerine getirirken beyan ettikleri fikirlerinden do- layı kovuşturmaya tabi tutulamadıklarını ve tutuklanamadıklarını söylemiştik. Meclis üyelerine tanınan bu güvenceler bunlarla sınır- lıdır, yani yasama dokunulmazlığı değil, yasama sorumsuzluğu söz konusudur. 15 İkinci sistem ise Türkiye’nin de içinde bulunduğu “Kıta Avru- pası Sistemi”dir. 16 Bu sistemde, parlamento üyeleri suçlarından do- layı tutuklanamasa ve yargılanamasa bile onlara karşı hukuk davası açılıp tazminat istenebilir. Genellikle gözaltına alınmama, tutuklan- mama gibi güvenceler sağlar. Ülkelerin çoğunluğunda parlamento üyesi hakkında hürriyetten mahrum edici tedbirler uygulanmadıkça soruşturma açılabilir; bazı ülkelerde parlamento üyesi hakkında dava açılabilir; parlamento üyesi tanık olarak dinlenebilir. 17 Yasama sorum- suzluğunda ölçüt parlamenter fonksiyondur. Parlamento içinde, genel kurulda, meclis kürsüsünde, komisyonlarda, parti meclisi grupların- da yapılan çalışmalar kapsama dâhildir. Diğer taraftan, parlamenter fonksiyon meclis dışında da olabileceğinden doktrinde meclis çalışma- larının parlamento dışında yapıldığı zamanlarda parlamenter fonksi- yon orada da olduğundan yasama sorumsuzluğu kapsamına alınması gerektiği savunulmaktadır. 18 Anayasa, hakaret ve sövme suçlarını ya- sama sorumsuzluğu kapsamı dışında tutmamıştır. Bu tür suçlar meclis çalışmaları sırasında işlenmiş olmak kaydıyla yasama sorumsuzluğu kapsamındadır. 19 Diğer yandan, suç teşkil eden eylem, oy, söz veya düşünce açıklaması yoluyla işlenmemişse sorumsuzluk söz konusu değildir. 20 1305. 15 Yüksel, s. 1298. 16 Almanya, Avusturya, Belçika, Danimarka, Finlandiya, Fransa, İspanya, İsrail, İs- veç, İsviçre, İtalya, İzlanda, Japonya, Lüksemburg, Norveç, Portekiz ve Yunanistan da “Kıta Avrupası Sistemi”ne dâhildir. Yüksel, s. 1305. 17 Gözler, “Yasama Dokunulmazlığı: Bir Karşılaştırmalı Anayasa Hukuku İnceleme- si”, s. 71-101; Yüksel, s. 1305-1306. 18 Teziç, s. 389-393; Yüksel, s. 1297. 19 Mesut Aydın, “Milletvekillerinin Yasama Sorumsuzluğunun Siyasal Parti Kapat- ma Davalarına Etkisi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi , C.58, S.4, 2009, s. 715; Yüksel, s.1297; Yargıtay 1. Ceza Dairesi’nin 31 12 1948 tarih E. 407, K. 2583 ve Yargıtay 4. Ceza Dairesi’nin 22 6 1950 tarih ve E. 2818, K. 7902 sayılı kararları. 20 Özbudun, s. 293-295; Yüksel, s. 1297.