Türkiye Barolar Birliği Dergisi 139.Sayı

57 TBB Dergisi 2018 (139) Gökhan DÖNMEZ II. Yasama Sorumsuzluğunun Tarihsel Gelişimi Yasama sorumsuzluğu ana vatanı İngiltere’de söz hürriyeti (fre- edom speech) olarak ortaya çıkmış olup uzun mücadelelerden sonra 1689 tarihli “Bill of Rights” ile güvence altına alınmıştır. 21 A. Yasama Sorumsuzluğunun Amerikan Hukukunda Ortaya Çıkışı Konuşma ya da tartışma özgürlüğü olarak da adlandırılan yasama sorumsuzluğu kavramı, Amerikan siyasal düşüncesinde tam olarak yerleşmiştir. Buna rağmen, imtiyaz verme sürecinde kapsamı ve anla- mı ile ilgili olarak zorluklar ortaya çıkmaktadır. 22 Amerikan Anayasa düşünü İngiliz Anayasa gelişmelerinden bariz bir şekilde etkilenmiş- tir. Meclis görüşmelerinde söz hürriyeti, yani yasama sorumsuzluğu kurumu Amerikan Anayasa gelişmelerine 17 Eylül 1787 tarihli Kuzey Amerikan Birliği Anayasası’nda dâhil olmuştur. Amerikan Anayasa- sının 1. maddesinin 6. bölümünün 1. paragrafına göre “ senatörler ve milletvekilleri ,…, meclislerden herhangi birinde yaptıkları konuşma ve tar- tışmalar nedeniyle o meclis dışında başka bir yerde sorgulanmayacaklardır ”. 23 Amerika Birleşik Devletlerinde geçerli olan bağışıklıklar Westmi- nister parlamenter demokrasi pratiği temeline sahip olmakla birlikte, kanun koyucular kendilerine özgün bir anayasal yapı geliştirmişlerdir. Bununla beraber, erken koloni döneminde Amerikan kanun koyucu- ları İngiliz Avam Kamarasının geçmişini ve yöntemlerini kendilerine model olarak almışlardır. 24 Yasa koyucular özellikle, geliştikleri politik ortamdan etkilenmişlerdir. Bu doğrultuda, Stuart dönemi (1603-1714) hükümdarlarının kuvvetli muhalefet ve yürütme otoritesine karşı di- 21 Teziç, s. 442; Bülent Tanör, Necmi Yüzbaşıoğlu, 1982 Anayasası’na Göre Türk Anayasa Hukuku, Beta, 10. Bası, İstanbul, 2011, s.241; Abdulhakimoğulları, s.16; Enid Campell, Rules of Evidence and the Constitution, Monash University Law Re- view University Queensland Law Journal , Vol. 26, 2000, p. 321-326.; Patricia.M. Le- opold, Free Speech in Parliament and the Courts, Legal Studies, Vol. 15, 1995, p. 204. 22 A Speech or Debate Privilege for State Legislators who Violate Federal Criminal Laws, 68 J. Crim. L. & Criminology 31 (1977), s. 31. 23 http://www.adaletbiz.com/images/dosyalarim/abd_anayasasi.pdf , Erişim tari- hi: 19.01.2018; Özcan, s.37-38. 24 Rachel Macreadie ve Greg Gardiner, “An Introduction to Parliamentary Privile- ge”, Research Service, Parliamentary Library, Departement of Parliamentary Ser- vices, 2010, s. 46.