Türkiye Barolar Birliği Dergisi 139.Sayı

58 Yasama Sorumsuzluğu Kurumu, Karşılaştırmalı Bir Yaklaşım:Türkiye ve Amerika ... renç göstermişlerdir. 25 Kolonilerin yasa koyucuları, her bir yönetici- yi potansiyel bir I. Charles yahut 11. James olarak görme; buna bağlı olarak da yürütmeyi kendi hasımları olarak addetme ve de meclisin rolünü, mümkün olan en geniş özgürlüklerle tanımlama eğilimi gös- termişlerdir. 26 Amerikan Anayasası’nın yürürlüğe girmesi ve özellikle İngiliz parlamento hukuku gelişmeleri doğrudan 1789 tarihli Fransız ihtilali ile Fransız parlamento hukukunun gelişimini ve yasama sorumsuz- luğu kurumunun ortaya çıkışını sağlamıştır. 27 Fransız İhtilali sonrası Avrupa’ya geçmiş ve Kıta Avrupası’na yayılmış 28 olan yasama sorum- suzluğu kurumu daha sonra Türk Anayasalarında da yer almıştır. 29 İngiliz hukukunda 1399, ABD hukukuna 1787 tarihli Kuzey Amerikan Birliği Anayasasında, 30 Fransız hukukunda ise 1789 ihtilalinden sonra yer alan yasama sorumsuzluğu müessesesinin Türk hukukuna girişi 1876 Kanun-u Esasi ile olmuştur. 31 B. Yasama Sorumsuzluğunun Türk Hukukunda Ortaya Çıkışı Bir parlamenter muafiyet çeşidi olan yasama sorumsuzluğu Türk hukukunda ilk defa, 1876 yılında Kanun-i Esasi’nin, 47. maddesinde “ Meclisi Umumi âzası rey ve mütalca beyanında muhtar olarak bunlardan hiçbiri bir gûna vaadü vaid ve talimat kaydı altında bulunamaz ve gerek ver- diği reylerden ve gerek meclisin müzakeratı esnasında beyan ettiği mütale- alardan dolayı bir veçhile itham olunamaz. Meğer ki meclisin nizamnamei dâhilîsi hilâfında hareket etmiş ola. Bu takdirde nizamnamei mezkûr hük- münce muamele görür.” şeklinde düzenlemiştir. 1921 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nda, 1876 Anayasası resmen ilga edilmediğinden dolayı yasa- ma sorumsuzluğu düzenlenmemiştir. 1922 yılında saltanatın kaldırıl- 25 Macreadie-Gardiner, s.46. 26 J. Greene, Negotiated Authorities: Essays in Colonial Political and Constitutional History 197, Charlottesville: University Press of Virginia, 1994, s. 199.; Macreadie- Gardiner, s.46. 27 Özcan, s. 38. 28 Abdulhakimoğulları, s. 15. 29 Öztekin Tosun, Suç Hukuku Dersleri, İstanbul Üniversitesi Yayınları, N. 1255, İs- tanbul 1967, s. 129.; Keskinsoy, s. 44. 30 Özcan, s. 38. 31 Abdulhakimoğulları, s. 16; Şeref Ünal, “Yasama Dokunulmazlığı”, AD., Y. 78, S. 6, Ankara 1987, s. 8; Keskinsoy, s. 44.