Türkiye Barolar Birliği Dergisi 139.Sayı

59 TBB Dergisi 2018 (139) Gökhan DÖNMEZ ması, 1923 yılında Cumhuriyetin ilan edilmesi ve 1924 yılında halife- liğin kaldırılmış olması ile 1876 Kanun-ı Esasi’nin geçerliliği tamamen son ermiştir. 1924 yılında ilan edilen Teşkilat-ı Esasi’nin 32 17. madde- sinde “Hiçbir meb’ûs Meclis dâhilindeki rey ve mütelâasından ve beyanatın- dan ve Meclisteki rey ve mütelaasının ve beyanatının Meclis haricinde irad ve izharından dolayı mes’ûl değildir. Gerek intihabından evvel gerek sonra aleyhine cürüm isnat olunan bir meb’ûsun maznunen isticvabı veya tevki- fi veyahud muhakemesinin icrâsı Hey’et-i Umûmîyenin kararına menuttur. Cinaî cürm-ü meşhut bundan müstesnadır. Ancak bu takdirde makam-ı aidi Meclisi derhâl haberdâr etmekle mükelleftir. Bir meb’ûsun intihabından evvel veya sonra aleyhine sadır olmuş cezaî bir hükmün infazı meb’ûsluk müdde- tinin hitâmına tâlik olunur. Meb’ûsluk müddeti esnasında mürûr-u zaman cereyân etmez ” diyerek, yasama sorumsuzluğunu düzenlenmiştir. 1961 Anayasası’nda 33 yasama sorumsuzluğunun 79. maddenin ilk fıkrasın- daki düzenlenişi ise, “Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Meclis çalışmalarındaki oy ve sözlerinden, Mecliste ileri sürdükleri düşün- celerden ve bunları Meclis dışında tekrarlamak ve açığa vurmaktan sorumlu tutulamazlar” şeklindedir. 34 Yasama sorumsuzluğu kurumu 1982 Anayasası’nın 35 83. mad- desinde düzenlenmiştir. Anayasa’nın 83. maddesinin ilk fıkrasında yasama sorumsuzluğunun düzenlenişi, ‘Türkiye Büyük Millet Mec- lisi üyeleri, Meclis çalışmalarındaki oy ve sözlerinden, Mecliste ileri sürdükleri düşüncelerden, o oturumdaki Başkanlık Divanının teklifi üzerine Meclisçe başka bir karar alınmadıkça bunları Meclis dışında tekrarlamak ve açığa vurmaktan sorumlu tutulamazlar” şeklindedir. 83. maddenin ilk fıkrasındaki düzenleme, “o oturumdaki Başkanlık Divanının teklifi üzerine Meclisçe başka bir karar alınmadıkça” ifadesi 32 20 Nisan 1340 (1924) tarih ve 491 sayılı Teşkilat-ı Esasiye Kanunu, Resmî Gazete, 24 Nisan 1924; Düstur, 3. Tertip, Cilt 5, s.576. Metin için bkz. https://anayasa.tbmm . gov.tr/docs/1924/1924-ilkhali/1924-ilkhali.pdf , Erişim tarihi: 28.09.2018. 33 9 Temmuz 1961 tarihinde Halkoyu ile Kabul Edilen Türkiye Cumhuriyeti Ana- yasası, 20 Temmuz 1961 tarih ve 10859 sayılı Resmî Gazete, ss.941-971. Metin için bkz. https://anayasa.tbmm.gov.tr/docs/1961/1961-ilkhali/1961-ilkhali.pdf , Eri- şim tarihi: 28.09.2018. 34 Keskinsoy, s. 8, 10, 12. 35 7 Kasım 1982 Tarihinde Halkoyu ile Kabul Edilen Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, Düstür, Tertip 5, Cilt 22, s. 3; Resmî Gazete, 9 Kasım 1982, Sayı 17863 (Mükerrer) Metin için bkz. https://anayasa.tbmm.gov.tr/docs/1982/1982anayasas%C4%B1il kmetin/kanundmc06502709.pdf, Erişim tarihi: 28.09.2018.