Türkiye Barolar Birliği Dergisi 139.Sayı

62 Yasama Sorumsuzluğu Kurumu, Karşılaştırmalı Bir Yaklaşım:Türkiye ve Amerika ... IV. Yasama Sorumsuzluğunun Kapsamı Yasama sorumsuzluğunun kapsamı doktrinde kişiler, yer ve fiiller bakımından olmak üzere üçe ayrılmaktadır. 46 Kişiler bakımından konuyu ele aldığımızda daha önce ki Anayasa- larda olduğu gibi 1982 Anayasası da 83. maddesinde, “TBMM üyele- ri” demek suretiyle, yasama sorumsuzluğundan yararlanacak kişileri “milletvekilleri” ile sınırlandırmıştır. Bunun tek istisnası ise yukarıda da belirttiğimiz gibi Anayasa’nın 112. maddesi uyarınca, milletvekili olmayan bakanların da yasama sorumsuzluğundan yararlanabilmele- ridir. 47 Ancak bu durum Türkiye’ye has bir durumdur. 48 Buna karşılık, komisyonlardaki görüşmelerde yer alan görevlilerin, uzmanların ve tanıkların sorumsuzluktan yararlanıp yararlanamayacakları tartış- malıdır. 49 Tanör, Yüzşbaşıoğlu’na göre, Meclis çalışmalarında dilekçe veren, tanık, uzman, memur, danışman gibi yasama faaliyetlerinin yerine getirilmesine dolaylı katılanlar, yasama sorumsuzluğundan yararlanamazlar. 50 Teziç’e göre ise Yasama sorumsuzluğunun işlevsel niteliği dikkate alınırsa, “meclis çalışmaları” ile ilgili olduğu takdir- de, komisyonlardaki görüşmelerde yer alan görevlilerin, uzmanla- rın ve tanıkların da, bundan yararlanabilecekleri kabul edilmelidir. 51 Amerika Birleşik Devletleri Anayasası’nın 1. maddesinin, 6. bölümü uyarınca, Senato ve Temsilciler Meclisi üyeleri, meclislerden herhangi birinde yaptıkları konuşma ve tartışmalar nedeniyle o meclis dışında başka bir yerde sorgulanmayacakları için yasama sorumsuzluğundan yararlanmaktadırlar. Diğer taraftan Teziç, İngiltere’de, parlamento üyesi olmayan, an- cak komisyonlarda tanıklık edenler, Avam Kamarasına dilekçe veren- ler, danışmanlar, parlamento içindeki işlemlere (proceedings in par- liament) katılanlar gibi Amerika Birleşik Devletleri’nde de 52 , Kongre, 46 Tanör, Yüzbaşıoğlu, s. 241-244; Teziç, s. 443-449; Keskinsoy, s. 105-120. 47 Teziç, s. 443; Tanör, Yüzbaşıoğlu, s. 241 48 Kıratlı, s. 36; Abdulhakimoğulları, s. 17. 49 Kıratlı, s. 34; Teziç, s. 443. 50 Tanör, Yüzbaşıoğlu, s. 241. 51 Teziç, s. 444; Benzer görüş için bkz. Keskinsoy, s. 89. 52 Bernard Schwartz, American Constitutional Law, (Cambridge: 195), s. 53; Kıratlı, s. 35. Parlamenter muafiyetlerin Meclis personelini de kapsadığına Amerikan Yük- sek Mahkemesi tarafından karar verilmiştir. Zira kongrede tanıklık yapan kişiler sorulara cevap verilip verilemeyeceğine kendisi karar vermeli, kimse tarafından