Türkiye Barolar Birliği Dergisi 140.Sayı

159 TBB Dergisi 2019 (140) Fatih GÜNDOĞDU AİHM içtihatlarında, duruşmaların kamuya açık olarak yapılma- sının 6. maddenin 1. paragrafında vurgulanan temel bir ilkeyi teşkil ettiği, bu şartın dava taraflarını adaletin gizli olarak ve hiç bir kamu denetimi olmaksızın uygulanmasına karşı koruduğu, aynı zamanda bunun mahkemelere duyulan güvenin idame ettirilmesini sağlayabile- cek araçlardan bir tanesi olduğu belirtilmektedir. AİHM’e göre duruş- manın kamuya açık olması, adaletin uygulanmasını şeffaf kılmak su- retiyle, 6. maddesinin 1. fıkrasının amacına, yani Sözleşme anlamında her demokratik toplumun temel ilkelerinden biri olan adil yargılama teminatına ulaşılmasına katkıda bulunmaktadır. 50 Açık duruşma hakkı kural olarak sözlü duruşma hakkını da kap- samaktadır. Her ne kadar Sözleşme’de duruşmaların “kamuya açık” olmasından bahsedilmiş olsa da, öğreti ve içtihatlarda sanığın “dinle- nilmesi” anlamına geleceği kabul edilmektedir. 51 Birçok olayda iç hu- kuk mevzuatında yer alan bir hükmün Sözleşmeye aykırılığı bu hakka aykırılık ile temellendirildiği için, AİHM içtihatlarında bu temel hakka büyük önem verildiği görülmektedir. 52 Açık duruşmanın hem ilk derece mahkemelerinde hem de üst de- rece mahkemelerinde yapılmasına gerek bulunmamaktadır. İlk derece mahkemesinde açık duruşma yapılmışsa üst derece mahkemesinde açık duruşma yapılması zorunlu değildir. Ancak ilk derece mahkeme önün- deki yargılamada açık duruşma yapılmamışsa, bu durum bir üst derece mahkemesinin önünde yapılacak duruşma ile düzeltilebilecektir. Her iki mahkeme önünde de duruşma yapılmaması ancak istisnai hallerde makul kabul edilebilecektir. 53 Duruşma yapılmamasını haklı kılan istis- nai nedenler bulunmadığı sürece, ilk ve tek derece mahkemesinin huzu- rundaki yargılamalarda, AİHS m.6 f.1 uyarınca “açık duruşma hakkı”, beraberinde “duruşma yapılmasını isteme hakkını” da getirir. 54 50 Diennet - Fransa, 26 Eylul 1995, Seri A no. 325-A, § 33; Malhous - Cek Cumhuriyeti [BD], no. 33071/96, § 55, 12 Temmuz 2001. 51 Siegbert Morscher/Peter Christ, “Grundrecht auf öffentliche Verhandlung gem. Art.6 EMRK”, EUGRZ 2010, s.272.; Tezcan/Erdem/Sancakdar/Önok, s.300. Ya- zarlar konuya ilişkin olarak, tarafların duruşmada fiziksel olarak hazır bulunma- larının yetmeyeceğini, tarafların duruşmada cereyan eden işlemleri dinleyip takip ederek duruşmaya etkin olarak katılma haklarının bulunduğunu ifade etmişler- dir.. Axen - Federal Almanya , 8 Aralık 1983, § 28. Bu anlamda Sözleşmenin İngi- lizce metninde geçen “hearing” ifadesi bu durumu daha net bir biçimde ortaya koymaktadır. 52 Morscher/Christ , s.272. 53 Helmers - İsveç, 11826/85, 29 Ekim 1991, § 36; Miller/İsveç, 55853/00, § 60. 54 Fischer - Avusturya, 16922/90, 26 Nisan 1995, § 44; Salomonsson - İsveç, 38978/97, 12 Şubat 2003, § 36.