Türkiye Barolar Birliği Dergisi 140.Sayı

24 Modern Hukukun Belirlenmesi Serüveni Üzerine Bir Deneme Devlet aklının yasası devlet adamına devletin sağlamlığını ve gücünü koruması için ne yapması gerektiğini söyler. Bu düşüncenin temel var- sayımı politika ile ahlak ve adalet arasında bir çatışmanın var olduğu ve bu çatışmada belirleyici olanın politika olması gerektiği fikridir. 53 Burada devlet kudretinde üstün bir değer ve bu değerin hukukla etki- leşimi söz konusudur. 54 Öte yandan devlet aklının hukuk devleti üzerinden değerlen- dirmek gerekir. Çünkü devlet aklı hukuk devletinin tam karşısında konumlanır. Hukuk devleti sosyo-politik sistemin yapı ve işleyi- şi bakımından hangi esaslara dayanması ile ilgili siyasi ve hukuksal bir idealdir. Bu idealin özünü de, devletin meşruluğunu kendisinin bir güç organizasyonu olarak var olmasından değil, üstün bir huku- kilik anlayışından, “hukuk” denmeyi hak eden evrensel bir normlar manzumesinden alması gereği oluşturmaktadır. Burada gerek maddi gerek biçimsel açıdan bir normlar bütünü ve en tepesinde anayasa 55 söz konusudur. Bunun doğal bir sonucu olarak hukuk devleti, devle- tin hukukla bağlanması ve hukukla yetkilendirildiği ölçüde ve çerçe- vede faaliyette bulunabilmesi; ayrıca kaba kuvvet ve keyfilik yerine önceden belli edilmiş, herkes için geçerli kuralların, yani devlet aklı yerine hukukun egemen olması demektir. Dolayısıyla hukuk devleti anlayışına göre hukuk yoksa devlet de yoktur; hukukun olmadığı yer- de var olan sırf örgütlü bir şiddettir. 56 Hukuk devleti yalnızca kendini hukukla kayıtlayan devlet demek değildir; o aynı zamanda bireylere hukuki güvenliği sağlayan devlet anlamına da gelir. Yine hukuk dev- leti, hukukun, hukuk uygulamasının ve bütün devlet pratiğinin eşitlik ilkesini gözetmesini, bireyler arasında keyfi olarak –bu arada dünya görüşüne ve hayat tarzına göre- ayrım yapılmamasını zorunlu kılar. Hukuk devleti, onları ister “insan” (insan hakları), ister “kişi” (medeni haklar/hukuk), isterse “vatandaş” olarak (siyasi haklar) muhatap al- sın, her durumda bireylere eşit muamele etme yükümlülüğü altında olan devlet demektir. 57 53 Erdoğan, (2012), s. 48-49. 54 Rees, a.g.e., s. 1. 55 Blandine Kriegel, The State and the Rule of Law, Çev. Marc A. LePain and Jeffrey C. Cohen, Princeton University Press, New Jersey, 1995, s. 11 56 Erdoğan, (2012), s. 55. 57 Erdoğan, (2012), s. 55.