Türkiye Barolar Birliği Dergisi 140.Sayı

29 TBB Dergisi 2019 (140) Semih Batur KAYA olarak belirli değerler ve ilkeler içerir. Bu değerler ve ilkeler hukukun telos udur. Bu değerler ve ilkeler sarmalı ise hukuk devleti, kuvvetler ayrılığı ve çoğulcu demokrasi, insan hakları 67 etrafında somutlaşmak- tadır. Bu nedenle hukuk burada bu bağlamda değerlendirilecektir. Hukuk devleti, hukukun üstünlüğünü sağlayan, bireyin hak ve özgürlüklerini gerçekleştiren, adaletli bir hukuk düzenine ve bağımsız bir yargıya sahip olan ve hâlihazırda yürürlükteki normları evrensel hukuk kurallarına uygun olan devlet biçiminde belirtilebilir. 68 Başka bir deyişle hukuk devleti, birey hak ve özgürlüklerinin güvenceye alındığı ve gerçekleştirilmeye dair hukuki ortamın hazırlandığı bir dü- zendir. 69 Dolayısıyla hukuk devleti yalnızca devlet ile birey arasındaki ilişkileri düzenleyen ve normların bağlayıcılığının sağlandığı bir sis- temden ibaret değildir. Elbette hukuk bireyi ile devlet ve birey ile birey arasındaki dikey ve yatay ilişkileri düzenler; bireylerin yapabilecek- lerinin ve yapamayacaklarının sınırlarını belirtir. Ancak bu ilişkilerin niteliği bir hukuk devletinde gerek maddi gerek ise biçimsel olarak niteliklidir; yani hak ve özgürlüklere göre konumlanır. Bunun gerçekleştirilmesi ise her şeyden önce hukukun üstünlüğü- nün sağlanması gerekir. Gerçekten de çokça tekrarlanan bir anekdota göre XIII. Yüzyıl sonlarında İngiltere’de fakir bir köylü pencereleri kı- rık bir barakada ailesi ile birlikte yaşamını sürdürmektedir. Hava çok soğuktur ve kırık camlardan karla karışık soğuk rüzgâr girmektedir. Bunu gören birisi köylüye “üşümüş ve mutsuz olmalısınız” der. Köy- lü ise “hayır” der “biz burada mutsuz sayılmayız, evimize kar girer, yağmur girer, soğuk girer, ancak ‘kral’ giremez”. İşte bu köylüye kral veya bir başka deyişle devlet iktidarı karşısında özerk bir alan tanıyan hukukun iktidar karşısındaki üstünlüğüdür. 70 67 Gerçekten de hukuk devleti haklar konusunda ulaşılmış en mükemmel normatif formdur. Ayrıca bkz. Ronald Dworkin, A Matter of Principle, Harvard University Press, Cambridge 1985, s. 11-12. 68 Füruzan İkincioğulları, “Hukuk Devleti”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi , C. 1, S. 1, 1991, 28-30, s. 28. 69 Bununla birlikte hukuk devleti tarihi süreç içerisinde gelişen ve antik yapısı bulunan da bir olgudur. Brian Z. Tamanaha, On ht Rule of Law, Cambridge University Press,New York 2004, s. 7. Hukuk devleti evrimsel süreç içerisinde kimi zaman gerçekleştirilen devrimsel adımlarla gelişim göstermiştir. 70 Yılmaz Aliefendioğlu, “Hukuk- Hukukun Üstünlüğü- Hukuk Devleti”, Ankara Barosu Dergisi , 2001-2, 29-68, s. 29-30.