Türkiye Barolar Birliği Dergisi 140.Sayı

356 “Alternatif” Bir Uyuşmazlık Çözüm Yolu (Arabuluculuk) Aracılığıyla “Alternatif” İş Hukukuna Doğru awareness, and its usefulness has been examined in terms of the principles of mediation, individual labour disputes, female workers and some specific groups of workers. The effects of this model on individual labour law (employment law), access to justice and the right to a fair trial are examined. Keywords: Alternative Dispute Resolution, Mediation, Com- pulsory Mediation, Individual Labour Disputes, Employment Dispu- tes, Turkish Labour Courts Act (No.7036) I. GİRİŞ Demokratik toplumlarda geleneksel olarak adalete erişim hakkı, hakları ihlal edilen kişiye yetkili mahkeme tarafından etkili bir gide- rim sağlanması olarak anlaşılır. Dolayısıyla uyuşmazlık çözümünde klasik anlayış, devletin yargı organları tarafından yargılama yapılması yoluyla uyuşmazlığın çözümüdür. İş uyuşmazlıklarında işçinin ko- runması ilkesinin yaşama geçirilmesinin güvencesi de geleneksel ola- rak yargısal çözümdür. Nitekim uluslararası sözleşmelerde ve 2008 tarihine kadar olan AB mevzuatında adalete erişim hakkı, bu klasik anlayışa uygun biçimde düzenlenmiş bulunmaktadır. Birleşmiş Milletler (BM) İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi uyarınca, “Herkesin anayasa ya da yasayla ta- nınmış temel haklarını çiğneyen eylemlere karşı yetkili ulusal mahke- meler eliyle etkin bir yargı yoluna başvurma hakkı vardır” (m.8); BM Kişisel ve Siyasal Haklar Uluslararası Sözleşmesi uyarınca, “Herkes, bir suçla itham edildiğinde ya da bir hukuk davasında hak ve yüküm- lülükleri hakkında karar verilirken, yasalar uyarınca kurulmuş yetki- li, bağımsız ve tarafsız bir mahkeme önünde adil ve aleni duruşma hakkına sahiptir” (m.14/1); Avrupa Konseyi (AK) İnsan Haklarını ve Temel Özgürlükleri Koruma Sözleşmesi (AİHS) uyarınca, “Herkes, davasının, medeni hak ve yükümlülükleriyle ilgili uyuşmazlıklar ya da cezai alanda kendisine yöneltilen suçlamaların esası konusunda ka- rar verecek olan, yasayla kurulmuş, bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafından, aleni olarak ve makul bir süre içinde görülmesini isteme hakkına sahiptir” (m.6/1); AB Temel Haklar Şartı uyarınca, “Birlik hu- kuku tarafından teminat altına alınan hakları ve özgürlükleri ihlal edi- len herkes, bu maddede düzenlenen koşullara uygun biçimde, mah- kemeye başvurarak etkili bir hukuki çözümden yararlanma hakkına sahiptir. Herkes, önceden kanunla kurulmuş bağımsız ve tarafsız bir mahkemede, makul bir süre içinde, adil ve aleni bir yargılamadan ya-