Türkiye Barolar Birliği Dergisi 140.Sayı

363 TBB Dergisi 2019 (140) Kadriye BAKIRCI sıkıntıyı ve olayın basına yansımasını istemezler, dava yoluna son çare olarak başvururlar. 15 ABD’de iş hukuku alanında tartışma konusu olan, zorunlu ha- kemliktir. 16 Bireysel iş uyuşmazlıklarında zorunlu alternatif uyuşmaz- lık çözüm yolu (yargıya gitmeyip uyuşmazlığın zorunlu hakemlikle çözümü yolu) 17 , ABD Anayasa Mahkemesi’nin (Supreme Court) 1991 tarihli Gilmer v. Interstate Johnson Lane Corp. (1991) kararından son- ra, işverenlerce, işçilerin işe alınmaları veya çalıştırılmaya devam edil- melerinin koşulu olarak, sendikalı olmayan işçilerin iş sözleşmelerine hükümler konarak yaygınlaştırılmıştır. 18 Gilmer davasında Mahkeme, iş sözleşmesine konmuş olan zorunlu hakemlik hükmünü, hukuka uygun bulmuştur. Ancak bütün iş uyuşmazlıkları zorunlu hakemlik kapsamı içinde değildir. Bazı yasal haklar hakemlik konusu olamaz- lar. 19 Örneğin New York eyalet hukuku, cezai nitelikteki tazminatla- rın hakemlik konusu olmasına izin vermemektedir 20 . Ayrıca zorunlu hakemlik bütün işçileri kapsamamaktadır. Bu tür hükümler, sendikalı olmayan işçilerin sözleşmelerine konmaktadır. Sözleşmelerine bu tür hükümler konan sendikalı olmayan işçilerin oranı tüm sendikalı olma- yan işçilerin % 25’i kadardır. 21 15 Hodges (2004). 16 Ashman (2011). 17 Katherine Stone, sözkonusu hakemlik sözleşmelerini, 1990’ların sendika karşıtı sözleşmeleri (yellow dog contracts) olarak nitelendirmiştir (Katherine Van Wezel Stone, “Mandatory Arbitration of Individual Employment Rights The Yellow Dog Contract,” Denver University Law Review , 1996, Vol. 73, No 4, s.1017-1050. https:// scholarship.law.cornell.edu/facpub/1601; Hodges (2004). 18 Sharona Hoffman, “Mandatory Arbitration: Alternative Dispute Resolution or Coercive Dispute Suppression”, 17 Berkeley Journal of Employment and Labor Law , 1996, No. 1, s.131. http://scholarship.law.berkeley.edu/bjell/vol17/iss1/4. 19 Aaron Halegua, “United States”, Resolving individual labour disputes: A com- parative overview (Minawa Ebisui/Sean Cooney/Colin Fenwick (eds.)), Geneva, International Labour Office, 2016, s.311-347. 20 In Garrity v. Lyle Stuart, Inc., 353 N.E.2d 793, 794 (1976) davasında New York Temyiz Mahkemesi, bir hakemin, taraflarca üzerinde anlaşma sağlanmış olsa bile cezai tazminat verme yetkisi bulunmadığına hükmetmiştir. Mahkeme, gerekçesi- ni şu şekilde açıklamıştır: “Seçimi, çoğunlukla üstün pazarlık gücüne sahip tara- fın tercihine bağlı olan bir hakemin, mahkemenin, jürinin ve dolayısıyla devletin yerini almasına izin verilemez. Hakemlere cezai tazminat verme yetkisi verilirse, tahkimin yararı yok olacaktır. Hakemlere cezai tazminat verme yetkisinin veril- mesi, verilen cezai tazminatların kapsamının öngörülmesi ve denetimi olanağını ortadan kaldıracaktır”. 21 Cole v. Burns International Security Services 1997; Halegua (2016), s.311-347.