Türkiye Barolar Birliği Dergisi 140.Sayı

75 TBB Dergisi 2019 (140) Mehmet KARAARSLAN lıkların çözümüne ilişkin 5233 sayılı Kanun, 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu ve vergi hukuku alanında uygulanan sulh ve uzlaşma mües- seseleri ile yerel yönetimlerin taraf olduğu uyuşmazlıkların alternatif usullerle çözümü konusu son değişiklikler ışığında incelenecektir. II. ALTERNATİF UYUŞMAZLIK ÇÖZÜM YÖNTEMLERİ A. GENEL OLARAK Genel olarak uyuşmazlık; taraflardan birinin, bir olgu, hukuk ku- ralı ya da davranış biçimine ilişkin iddia veya talebinin diğeri tarafın- dan itiraz, karşı iddia ya da inkârla karşılandığı belirli bir anlaşmazlık durumu olarak ifade edilmektedir. 15 Alternatif uyuşmazlık çözümü ise genel olarak ihtilaflı olan taraf- ların zorunlu olarak mahkemelere ve avukatlara ihtiyaç duymaksı- zın kullanabildikleri, usul kurallarına bağlı olmaksızın ve sınırlı yetki sahibi arabulucu, uzlaştırmacı, hakem 16 gibi tarafsız ve sınırlı yetkili üçüncü kişiler tarafından müzakerelerin yürütüldüğü usul ve uygula- malar olarak tanımlanmaktadır. 17 İlk olarak Amerika Birleşik Devletlerinde ortaya çıkan alternatif uyuşmazlık çözüm usulleri 18 yirminci yüzyılın ikinci yarısından itiba- ren geliştirilmiş 19 ve uyuşmazlıkların çözümü konusunda sessiz dev- rim olarak nitelendirilerek popüler bir alternatife dönüştürülmüştür. 20 15 Şule Şahin Ceylan, Geleneksel Toplumdan Modern Topluma Alternatif Uyuşmaz- lık Çözümü, İstanbul, Ağustos 2009, s.75. 16 Tahkim yolunun alternatif bir uyuşmazlık çözme yöntemi mi veya yargısal bir yol mu olduğu hususu açık değildir. Zira tahkim kararlarının temyize tabi olması vb. durumlar bu müessesenin yargısal bir yöntem olduğuna işaret etse de yargılama usulü bakımından genel kaidelerden ayrılması göz önüne alındığında tam bir yar- gısal yolda olmadığı ortaya çıkmaktadır. 17 Gülgün Ildır, Alternatif Uyuşmazlık Çözümü ve Hak Arama Özgürlüğü, Türkiye Barolar Birliği Prof. Dr. Baki Kuru Armağanı, Ankara 2004, s.392; Şahin Ceylan, s.170. 18 Aslında bu usullerin İslam ve Osmanlı hukukunda ilk zamanlardan itibaren uy- gulandığı görülmektedir. Osmanlı kayıtlarında; kadının arabulucu olduğu uzlaş- malar olduğu gibi tarafların kendi aralarında mahkeme önünde veya harici olarak uzlaşabildikleri ifade edilmektedir. Mustafa Avcı, “Osmanlı Ceza Muhakemesin- de Sulh (Uzlaşma), Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.25, S.1, 2017, s.23 vd., 26. 19 Ahmet Özkan, s.619. 20 Stipanowich, s.911.