Türkiye Barolar Birliği Dergisi 141.Sayı

122 Modern Devlet ve Uyuşturucu ABD Örneği Üzerinden Bir İnceleme kaybedilmesinin olduğu düşüncesi artık kabul görüyordu. 50 Bugün bağımlılara ilişkin yaygın bakışta olduğu gibi deliler de, acı ve ızdı- raptan sorumlu tutulmasalar da, birlikte tedavi sürecinde sorumluluk kendilerine yükleniyordu. 51 Bağımlılık dediğimiz kavram on dokuzuncu yüzyılın ortaların- dan itibaren bir sosyal bilimsel sorun olarak görülmeye başlanmıştı. Geç modern zamanlarda meydana gelen bu gelişme geçmişle radikal bir kopuşa da tekabül etmekte, adeta “bilinçte bir devrim” olarak ni- telenmekteydi. Bu gelişimin maddi temeli kokain, morfin, kodein ve afyon gibi maddelerin uluslararası kapitalist pazarda ulaşılabilir hale gelmesinin yanında, (modern) tıbbi amaçlarla da kullanılmasıydı. Bu gelişmeyle birlikte uyuşturucu kullanımı önce patolojik bir durum ola- rak nitelendirilmeye başlanmış, ardından suçun konusu haline getiril- mişti. Yine bu dönemde, bağımlı olunan maddeye yönelik doyurula- maz tutku hali eski dönemlerde bu hususları açıklamak için kullanılan ruhani, şeytani ve mistik güçlerin yerini almaya başlamıştı. Böylece bu doyurulmaz tutkuya (craving) odaklanma, konuya ilişkin ampirik ve seküler bir açıklama getirmenin yanında, bağımlılığın kaynağını da mistik dış güçlerden alıyor ve alkoliğin ya da madde bağımlısının beynine yerleştiriyordu. 52 Aydınlanma etkisindeki Batı düşüncesi bi- reyin özgür iradesini merkeze koyan bir felsefeden hareket ettiği için, her türlü bağımlılık hali özgür iradenin ihlali olarak değerlendirilme- ye başlanmıştı. Bu bağlamda özgür iradenin kaybedilmesi ile birlikte bireyin düşüncesi ve davranışları üzerindeki kontrolünü kaybetmesi tüm psiko-davranışsal hastalıkların ortak yönüydü. 53 Genişletilmiş bağımlılık paradigmasında maddenin ve davranış- ların bağımlılıkla ya da bağımlı olmamakla ilişkilendirildiği düzlem bedenin kendisi haline gelmişti. Bu noktada artık söz konusu olan tarihsel, kültürel ve sosyo-politik alanın dışında atıl olarak duran bir (uyuşturucu) madde veya biyolojik varlık değil, bağımlı bir bedendi 50 Bu konuda ayrıntılı bilgi için bkz. Michel Foucault, Deliliğin Tarihi, Akıl ve Akıl Bozukluğu, Klasik Çağda Deliliğin Tarihi , çev. Mehmet Ali Kılıçbay, İmge Kitabe- vi, Ankara, 1992. 51 Peter Ferentzy, “Foucault and Addiction”, s. 171. 52 Ibid s. 173. 53 Ibid s. 174. Bu bakış özellikle 1980’lerle birlikte yeniden ele alınıp günümüze uyar- lanarak sex bağımlılığı, oyun bağımlılığı vs. gibi terimler türetilmiştir.