Türkiye Barolar Birliği Dergisi 141.Sayı

15 TBB Dergisi 2019 (141) Berke ÖZENÇ rından, gerekse Yunan hükümetinin dava kapsamında sunduğu gö- rüşlerden yararlanarak, din hanesinin yer aldığı nüfus cüzdanlarının niteliğinin ve kullanım amacının altını çizmiştir. Nüfus cüzdanlarının, bireyi bir yurttaş olarak hukuk düzeni karşısında tanımlamak ve ayırt etmek amaçlarıyla hazırlanmış resmi bir belge olduğuna dikkat çeken İHAM, bu açıdan bireysel inancın, devlet-birey ilişkisi açısından ayırt edici bir özellik olarak nitelendirilemeyeceğini ve ayrıca nüfus cüzda- nının da inancı açığa vurmak için kullanılabilecek bir araç olmadığını vurgulamıştır. Bu hususlara ek olarak Mahkeme, kişinin sahip olduğu inancın bu tür bir belgeye işlenmesinin, ilgili kişiler açısından gerek idari otoritelerle gerekse mesleki kariyerlerindeki muhataplarıyla olan ilişkilerinde ayrımcı uygulamalara maruz kalma riski doğuracağını ifade etmiştir. 14 Her ne kadar Mahkeme bu kararında, Saniewski kararında dikka- te almadığı ayrımcılık riskine özel bir önem vermiş olsa da burada da meseleyi inancını açıklamaya zorlanmama hakkı açısından ele alma- mıştır. Bireyi inancını açıklamaya zorlamanın -tek başına- Sözleşme’ye aykırılık oluşturabileceğinin İHAM tarafından saptandığı ilk karar, 2007 tarihli Folgero v. Norveç olmuştur. Başvurunun konusu; devlet ta- rafından organize edilen din dersinin kapsamı ile ebeveynin, çocuk- larının eğitimi sırasında dini ve felsefi kanaatlerine saygı gösterilmesi hakkı arasındaki çatışmadır. Bireyin sistematik telkinden korunması için din derslerinden muafiyet hakkının tanınmasının tek başına ye- terli olmayacağını, bu korumanın “etkin” olarak sağlanması açısından muafiyet talebinin ilgili makamlar tarafından değerlendirilme süreci- nin de önem taşıdığını vurgulayan İHAM; ebeveynleri, dini ve felsefi kanaatlerine dair detaylı açıklamaları okul otoriteleriyle paylaşma yü- kümlülüğü altına sokan düzenlemelerin, Sözleşme’nin 8. ve 9. madde- sinin ihlaline yol açabileceğini belirmiştir. 15 Bu çerçevede yaptığı de- ğerlendirmede Norveç’te din derslerinden muafiyet için öngörülmüş olan sürecin, başvurucuları özel yaşamlarını ifşa etmeye yönelik ağır bir yük altına soktuğunu tespit eden Mahkeme, 16 Sözleşme’nin ihlal edildiği sonucuna ulaşmıştır. 14 İHAM, Sofianopoulos v. Yunanistan, No. 1988/02; 1997/02; 1977/02, 12 Aralık 2002. 15 İHAM, Folgerø ve diğerleri v. Norveç, No. 15472/02, 29 Haziran 2007, § 98. 16 Ibid, § 100.