Türkiye Barolar Birliği Dergisi 141.Sayı

20 İnancını Açıklamama Hakkı Açısından Türkiye Cumhuriyeti Kimlik Kartlarındaki Din Hanesi düzeyde görünür kılınması, karnenin düzenleniş şeklini 9. maddeye aykırı hale getirmektedir. Eğer muafiyet talep eden bireyin inancının, damgalanmaya yol açacak şekilde kamuya ya da ilgisiz idari ya da özel kurumlara açılma- sı söz konusu değilse, dolaylı zorlamanın Sözleşme’ye uygunluğu açı- sından bir başka kriter daha dikkate alınmaktadır. Buna göre, muafiyet hakkını kullanan bireyler, inançları konusunda idari makamları ikna edecek düzeyde ayrıntılı açıklamalar yapmak zorunda bırakılmamalı, muafiyet hakkı herhangi bir koşul ya da gerekçelendirme yükümlü- lüğüne tabi kılınmamalıdır. Yine bu doğrultuda, muafiyet talebinin incelenmesi sürecinde idari otoritelere, bireyin sahip olduğu inancın meşruluğunu tartışma olanağı veren bir takdir yetkisi tanınmamalıdır. Bu hususlar, Türkiye’deki zorunlu din derslerinden muafiyet için ön- görülen süreçlerde bireylerin inançlarını gerekçelendirmek zorunda bırakılmalarının ve bu açıdan idari makamların geniş bir takdir yetki- sine sahip olmalarının, Hasan ve Eylem Zengin 28 ile Mansur Yalçın ve diğerleri 29 kararlarında Sözleşme’nin ihlal gerekçeleri arasında yer al- masıyla İHAM tarafından teyit edilmiştir. Bu noktada, bireyi inancını açıklamaya dolaylı olarak zorlayan bir pratiğin hangi koşullarda ölçü- lü olabileceğine dair Mahkeme’nin geliştirdiği ölçütlerin somutlaştığı Wasmuth v. Almanya kararına değinmek yararlı olabilir. Dava, başvurucunun maaşına dair vergilendirme belgesinde, ka- nunen vergi salmaya yetkili bir kiliseye üye olup olmadığına dair bil- ginin yer almasıyla ilgilidir. İşverenler bu bilgi sayesinde, işçiler için kilise vergisini matrahtan düşmeleri gerekip gerekmediğini öğren- mektedir. Mahkeme, bu uygulamanın inancını açıklamaya zorlanma- ma hakkına bir müdahale olduğunu tespit etmiş ve incelemesini bu müdahalenin ölçülülüğü üzerine yoğunlaştırmıştır. Bu açıdan Mah- keme ilk olarak; vergilendirme belgesinin yalnızca işveren ve vergi otoriteleriyle paylaşıldığının altını çizmiştir. 30 Mahkeme böylelikle bi- reyin damgalanma riskinden korunduğunu tespit etmiş ve ardından incelemesini, kilise vergisinden muafiyet talebinin, ilgili otoriteler ta- rafından değerlendirilme süreci üzerine yoğunlaştırmıştır. Bu açıdan 28 İHAM, Hasan ve Eylem Zengin v. Türkiye, No. 1448/04, 9 Ekim 2007, § 75-76. 29 İHAM, Mansur Yalçın ve Diğerleri v. Türkiye, No. 21163/11, 16 Eylül 2014, § 76. 30 İHAM, Wasmuth v. Almanya, No. 12884/03, 17 Şubat 2011, § 59.