Türkiye Barolar Birliği Dergisi 141.Sayı

210 İrtikâp ve Rüşvet Suçları Bakımından İcbar Karinesinin Ceza Sorumluluğuna Etkisi Kamu idaresiyle etkileşim arttıkça bireyler hakkı olan veya ol- mayan iş ya da eylemi kamu idaresinin gücünü kendi yanına çeke- rek elde etmeye çalışmakta ya da kamu idaresini temsil eden kamu görevlisi, sahip olduğu üstün ve ayrıcalıklı sıfatını kullanarak haksız menfaat elde etmeye çalışmaktadır. Haksız menfaat sağlayan bireyin ya da haksız menfaati elde eden kamu görevlisinin iradesinin öne çıkmasına göre ceza kanunlarında rüşvet ve irtikâp suçları oluşturul- muştur. Kamu idaresinin güvenilirliğine ve işleyişine karşı işlenen suçlar içerisinde kamu görevlisinin genellikle suçlanmasının temel sebebi gö- revinin ifası kapsamında yapılması ya da yapılmaması gereken belli bir işin karşılığında kendisi veya üçüncü kişi lehine haksız menfaat elde etmesidir. Kamu görevlisinin haksız menfaat elde etmesine bağlı olarak yapısal unsurları açısından birbirine en yakın suç tipleri irtikâp ve rüşvet suçlarıdır. İcbar suretiyle irtikâp suçunda kamu görevlisi görevinin sağladığı nüfuzu kötüye kullanmak suretiyle bireyi icbar ederek menfaat elde etmekte iken rüşvet suçunda ise kamu görevlisi bireyin hür iradesi ile menfaat elde etmektedir. Görüldüğü gibi rüşvet ve irtikâp suçlarının ayırt edilebilmesi için bireyin menfaati nasıl sağ- ladığının ortaya çıkartılması gerekir. İrtikâp suçunun ayırt edici unsuru olan icbar kavramı, kamu gö- revlisinin menfaat elde etmek amacıyla bireyi zorlaması olarak tanım- lanmaktadır. Kamu görevlisinin zorlaması açık olabileceği gibi hal ve hareketlerine bağlı olarak örtülü de olabilmektedir. Doktrin ve yargı kararlarında açık yani sözlü olarak yapılan zorlama, icbar olarak ka- bul edilmekle birlikte hal ve hareketlere bağlı olarak gerçekleşen işin görülmesi konusundaki isteksizlik hali de icbar sayılmaktadır. Son durum 6352 sayılı kanun değişikliğiyle birlikte 5237 sayılı kanun md. 250/1’e eklenmiştir. Kamu görevlisinin hal ve hareketlerinin haksız menfaat elde et- mek amacıyla bireyi baskı altına alması halinin irtikâp sayılmasının doktrinde lehine ve aleyhine görüşler bulunmaktadır. Ayrıca hal ve hareketlerin somut olayda bireyi baskı altına almadığı durumlarda sağlanan haksız menfaatin rüşvet suçunu oluşturduğunu kabul eden görüşler de mevcuttur.