Türkiye Barolar Birliği Dergisi 141.Sayı

218 İrtikâp ve Rüşvet Suçları Bakımından İcbar Karinesinin Ceza Sorumluluğuna Etkisi Somut olayda bireyin aslında menfaat sağlama iradesi bulunma- makla birlikte kamu görevlisinin hal ve hareketleri menfaat elde et- meden işi yapmayacağını göstermiş olabilir. Kamu görevlisi açıkça talepte bulunmamakta, açıkça icbar etmemekte (zorlamamakta) ancak işi yapmayacağını düşündüren hareketler sergilemektedir. Gerçekten menfaat sağlama düşüncesi olmamasına rağmen zorunluluk dolayı- sıyla birey, kamu görevlisinin teklifini kabul eder. Bu durumda kamu görevlisinin hareketleri bireyi icbar etmiş sayılır. Bu durum icbar kari- nesi olarak ifade edilmektedir. 28 4.2. Düzenlemenin Lehine Olan Görüşler İcbar karinesinde kamu görevlisinin hareketleri nedeniyle meşru bir işinin yapılmayacağı endişesine kapılan birey haklı görülmektedir. 29 Kamu görevlisine haksız menfaat sağlayan bireyin iradesinin serbest olup olmadığını belirlemek amacıyla irtikâp suçunun unsuru olan ic- barın tespit edilmesi gerekir. Eklenen icbar kavramı kamu görevlisinin hal ve hareketlerinin tespitinin yapılmasına yardımcı olabilir. 30 Kamu görevlisi menfaat sağlama konusunda karşı tarafı zorlamak amacıyla dolaylı hareketlere başvurmaktadır. Bu durum irtikâp su- çunda sorumluluk alanını genişlettiği gibi görevinin gereklerine uy- gun hareket etmek suretiyle işlenen rüşvet suçunun alanını da daralt- mış olup rüşvet suçunda bireyin gerçek anlamda cezalandırılmasının nedeni olarak serbest iradesi olduğunu ortaya çıkarmıştır. 31 İcbarın tanımına göre birey kamu görevlisinin haksız tutum ve davranışlarına muhatap olmaktadır. Metne göre kamu görevlisinin davranışlarının haksızlığı yasa kapsamında belirlenir. Bu durumda fıkrayı kaldırmıştır. Kanun koyucu görevin gereklerine uygun hareketin karşılı- ğında işlenen irtikâp suçunda icbar kavramı yer almasına karşın ikinci cümlede kamu görevlisinin hal ve hareketlerinin de icbar sayıldığını belirtmektedir. Bu iki durum karşılaştırıldığında görülmektedir ki kanun koyucu, görevin gereklerine uygun hareketin karşılığında sağlanan haksız menfaati rüşvet suçu olarak değil irtikâp suçu olarak görmektedir. Bu nedenle icbar karinesinin irtikâp suçuna ek- lenmesinin amacı rüşvet ve irtikâp suçlarındaki ayrımı netleştirmektir. İzzet Öz- genç , TBMM Adalet Komisyonu Tutanak Dergisi, 24 (2), 31.05.2012, s. 17. 28 Domenico Carcano, Manuale di Diritto Penale Parte Speciale, 2010, Milano, s. 165. 29 Üzülmez, s. 285. 30 Hafızoğulları/Özen, s. 21; Benzer görüş için ayrıca bkz. Yaşar/Gökcan/Artuç, s. 7550. 31 Özen, s. 60.