Türkiye Barolar Birliği Dergisi 141.Sayı

23 TBB Dergisi 2019 (141) Berke ÖZENÇ 1. AYM’nin Nüfus Cüzdanındaki Din Hanesine Dair Kararları Nüfus cüzdanında din hanesinin anayasaya aykırılığı sorunu ilk olarak 1961 Anayasası döneminde AYM’nin önüne gelmiş, AYM bu kararda konuyu, zorlama kavramı ve ayrımcılık yasağı açısından ele almıştır. AYM’ye göre; “bu kural, kimsenin dini inanç ve kanaatlerini açıklamasına engel değildir. Anayasa’nın izin vermediği husus zorlamadır. Bu itibarla ko- nuya (zorlama) öğesi açısından bakmak gerekmektedir. Söz konusu … madde zorlayıcı nitelikte hiç bir hüküm içermemektedir. Nüfusa kaydolunurken kişinin, Anayasa’nın kastettiği anlamda dinî inanç ve kanaatlerini de değil, sadece dininin ne olduğunu açıklamasına yol açabilecek bir durum yaratmaktadır ki, bu kuralın zorlayıcı bir niteliği ve zorlama ile ilişkisi yoktur.” 37 AYM’nin burada; yaptırım gücüne sahip bir hukuk kuralının, zorlama ile ilişkisi olmadığını kabul ederek hukuki yorum teknikleri açısından ve bunun da ötesinde mantık kuralları açısından oldukça sorunlu bir yaklaşım geliştirdiğini ifade etmek gerekir. 38 Bunun yanı sıra AYM, “dini inanç ve kanaat” ile bireyin “dini aidiyeti” arasında bir ayrım olduğunu ileri sürmüştür. AYM bu ayrıma dayanarak, zor- lama yasağının yalnızca “dini inanç ve kanaat” bakımından geçerli ol- duğunu, buna karşın “dini aidiyeti açıklamanın” anayasal korumadan yararlanamayacağını ifade etmiştir. Bu kararda AYM, tüm bu argümanlarını kamu yararı kavramı ile temellendirmeye çalışmıştır. AYM’ye göre “yurttaşın kişisel halinin ve onun bir öğesi olan dininin nüfus kayıtlarına doğru ve düzenli olarak yazılmasında ve yanlışlıkların hâkim kararı ile düzeltilmesinde kamu yararı bulunmaktadır”. 39 Kamu yararı kavramına dair bu referans, söz konusu kavramının özgürlükler üzerindeki kısıtlayıcı etkisinin ve bu etkinin kamu makamları tarafından nasıl keyfi bir şekilde kulla- nılabildiğini göstermesi açısından önemli bir örnektir, çünkü AYM, 37 AYM, E: 1979/9, K: 1979/44, 27.11.1979, Anayasa Mahkemesi Kararlar Dergisi , C. 17, 1980, s. 340-341. 38 Bülent Tanör, Necmi Yüzbaşıoğlu, 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Huku- ku, Yapı Kredi Yayınları, 2001, s. 68. 39 AYM, E: 1979/9, K: 1979/44, 27.11.1979, Anayasa Mahkemesi Kararlar Dergisi , C. 17, 1980, s. 342.