Türkiye Barolar Birliği Dergisi 141.Sayı

222 İrtikâp ve Rüşvet Suçları Bakımından İcbar Karinesinin Ceza Sorumluluğuna Etkisi 6352 sayılı Kanun değişikliği ile birlikte irtikâp suçuna eklenen ic- bar karinesinin somut olayda bulunması halinde suçun niteliğine etki- si konusunda doktrinde değişik görüşler bulunur. Birinci görüşe göre somut olayda icbarın varlığı durumunda ya da hal ve hareketlerin icbar sayıldığının kesin olması durumunda icbarın elverişli olduğu kabul edilir ve irtikâp suçu oluşur. Aksi halde icbarın olmaması ya da tespit edilememesi halinde rüşvet suçu oluşur. 42 İkinci görüşe göre icbarın elverişli olmaması durumunda kamu görevlisine yarar sağlandığında rüşvet suçu oluşur. Bu durumda birey elverişsiz icbardan kolayca kurtulabilme imkânına sahip olmasına karşın bunu Yasa yönünden yeniden değerlendirilme yapılmak üzere dönen dosyasını arşive kaldırma veya yok etme karşılığında 785 lira istemesi ve bunun Ahmet tarafından kabul edilmesi biçiminde gerçekleşen olayda ikna edici, hileli ya da icbar içerikli söz ya da eylemi olmayan sanığın para isteğinin Ahmet Saraç tarafından kabul edilmiş olması nazara alındığında, karşılıklı rızaya dayanan bir anlaşmayı içeren eylemin rüşvet alma suçu olarak kabul edilmesi gerektiği…..” (5. CD. 02.05.2013, 2012/7223, 2013/4388); “Malatya 1. Bölge Müdürlüğü’nde veri hazırlama ve kontrol işletmeni olarak görev yapan sanığın, murisinden intikal eden gayrimen- kullerin ifrazını yaptırıp tapusunu almak isteyen şikayetçiden “senin işin çok” diyerek yapmak zorunda olduğu işi yapmak için 35.000.000 lira istediği, para ver- mek istemeyen şikayetçinin önce müdürü aradığı, bulamaması üzerine müdüre vekalet edene giderek durumu bildirdiği, bunun üzerine vekilin işini yapması konusunda sanığı uyardığı, sanığın bu uyarıdan sonra şikayetçiyi yine arayarak işini yapmak için bu sefer 25.000.000 lira istediği….teklifin kabul edilmemesi ne- deniyle eylemin rüşvet almaya eksik teşebbüs olarak nitelendirilmesi…” (5. CD. 2001/3037, 2001/4857). 42 Gürelli, s. 105; Benzer görüş için ayrıca bkz. Özgenç, İrtikâp, Rüşvet ve Görevi Kötüye Kullanma Suçları, s. 89; Yargıtay da benzer görüşü savunmaktadır. “İc- bar suretiyle irtikâp suçunda mağdurun iradesini baskı altında tutmaya elverişli olmak koşuluyla, doğrudan doğruya veya dolaylı biçimde yapılan her türlü zor- layıcı hareketin icbar kavramına dâhil olduğu, manevi cebirin, belli bir şiddete ulaşması, ciddi olması, mağdurun baskının etkisinden kolaylıkla kurtulma olana- ğının bulunmaması gerektiği, ... Orman İşletme Müdürlüğü’nde orman muhafaza memuru olarak görev yapan sanığın, sorumluluğundaki bölgede ağaç kesim işçisi olarak çalışan katılan ...’ın kardeşi olan ve yine aynı bölgede kesim ve nakliye işi yapan ...’a kesimini yaptıkları ağaçlar için görevi dâhilinde düzenlemesi gere- ken sevk irsaliyesi ve istihkaka karşılık kendisine menfaat sağlanmadığı takdirde bahsi geçen belgeleri vermeyeceğini söylemesi ve ...’ın da kardeşi olan katılan- dan bu işi halletmesini istemesi üzerine katılanın suçüstü yapılmasını sağlamak amacıyla önceden kolluk ve Cumhuriyet Savcılığını haberdar ederek sanığa 5.000 TL’yi teslim etmesi sonrasında bu şahsın suçüstü yakalanması şeklinde gelişen davaya konu somut olayda, katılanın önceden sanığın çalıştığı kuruma şikâyette bulunması, kolluk ve Cumhuriyet Savcılığını da haberdar etmek suretiyle sanığın yakalanmasını sağlaması karşısında, sanığın, öğreti ve uygulamada kabul edildiği üzere Kanun’un öngördüğü anlamda icbar boyutuna varan davranışlarının bu- lunmadığı, bu itibarla irtikâp suçunun yasal unsurlarının oluşmadığı...”. (5. CD. 26.09.2018, 2014/10954, 2018/6249).