Türkiye Barolar Birliği Dergisi 141.Sayı

329 TBB Dergisi 2019 (141) M. Tarık GÜLERYÜZ / Ayça ZORLUOĞLU YILMAZ da cezalandırıcı tazminatın var olup olmadığına ilişkin tartışmalar 4 bir yana, Roma hukuku izindeki günümüz modern Kıta Avrupası hukuk sistemleri ceza ile tazminatı tarihsel olarak birbirinden ayırmıştır. 5 “Günümüzde anlaşılan manada” esas olarak köklerini İngiliz hu- kukunda bulan cezalandırıcı tazminatın en önemli özelliği zararın tazmini için gereken miktarın üstünde ve ötesinde bir tazminata hük- medilmesidir. 6 Bir başka ifade ile buradaki tazminat meydana gelen zararın tazmini amacı ötesine geçerek, caydırıcılık, ibretlik ve dava aç- maya teşvik etme gibi amaçları gütmektedir. Cezalandırıcı tazminatın amaçları bu bağlamda genel olarak; “(1) davalının ölçüsüz -zalimane- kusurlu davranışının [outrageous misconduct] cezalandırılması, (2) davalının ve genelin gelecekteki benzeri davranışlarının engellenme- si” olarak tanımlanmaktadır. 7 Kanunlarında, Hitit Kanunlarında, Antik Yunanda, İncil’de, Hint Manu Kanunda da rastlanmaktadır. John H. Gotanda, “Punitive Damages: A comparative Analy- sis” Villanova University School of Law School of Law Working Paper Series, 2003, Paper 8, s. 4. http://digitalcommons.law.villanova.edu/cgi/viewcontent. cgi?article=1008&context=wps. 4 Roma hukukunda cezalandırıcı tazminatın kabul edilip edilmediği hususunda bir görüş birliğinden bahsetmek mümkün değildir. Bir görüşe göre Roma hukuku ce- zalandırıcı tazminatı kategorik olarak tanımamıştır. Walther/Plein, s. 369. Diğer bir görüş ise “actio legis aquiliae” davalarını örnek göstererek Roma hukukunda iki, üç ya da dört katı kadar tazminat öngören davaların gerisindeki amacın ceza- landırma amacı olduğunu ileri sürmektedir. Bu görüşe göre, Roma tazminat hu- kuku haksız fiil hukukundan ziyade ceza hukuku ile bağlantılıdır. Michael Rus- tad/Thomas Koenig, “The Historical Continuity of Punitive Damages Awards: Reforming the Tort Reformers”, The American University L Rev., 1992, Vol. 42, s. 1269- 1333, s. 1284. Aynı yönde bkz. Merhacı, s. 79, dn. 182’den naklen William W. Buckland/Arnold D. McNair, Roman Law & Common Law, A Comparison in Outline, Cambridge 1936, s.267-268. Aynı yönde Bülent Tahiroğlu, Roma Borçlar Hukuku, İstanbul 2003, s.61 5 İstemi, s. 2693. Çalışmanın ilerleyen bölümlerinde “cezalandırıcı tazminatın” Türk hukukundaki kurumlarla karşılaştırması yapılacaktır. Ancak Kıta Avrupası hukuk sistemlerinde ceza ve tazminat kavramlarının yan yana gelmesinin pek mümkün olmadığının çalışmanın daha henüz başında ifade edilmesi yararlı ola- caktır. Bu konuda bkz. aşağıda “II.”. 6 Koziol/Wilcox, s. 7; David G. Owen, “A Punitive Damages Overview: Functions, Problems and Reforms”, Vill, L. Rev. 1994, Vol. 39, s. 363 vd., s. 364; Gotanda, s. 4. 7 Owen, s. 364; Koziol/Wilcox, s. 7; . Walter/Plein, s. 372-373. İfade etmekte ya- rar var ki, cezalandırıcı tazminata ilişkin “davalının ölçüsüz -zalimane- kusurlu davranışının [outrageous misconduct] cezalandırılması ve davalının ve genelin gelecekteki benzeri davranışlarının engellenmesi” kavramları ceza hukukundaki cezanın amacı ve niteliklerinin açıklayan “özel önleme” ve “genel önleme” teori- lerine büyük benzerlik göstermektedir. Nitekim ceza hukukunun amacını açıkla- maya çalışan “özel önleme” teorisine göre; failin cezalandırılmasının temel nedeni