Türkiye Barolar Birliği Dergisi 141.Sayı

332 Bir Anglo – Amerikan Hukuku Müessesesi Olarak Cezalandırıcı Tazminatın ... zarara konu fiili, zarar görene ödeyeceği tazminatı aşan bir fayda elde edeceğini hesaplayarak gerçekleştirmesi, 20 21 (c) kanunla açıkça kabul edilen haller. 22 23 Doktrinde kategori testi olarak isimlendirilen 24 ve ce- zalandırıcı tazminatı yalnızca bunlarla sınırlayan bu üç halin [katego- rinin] ortak özelliği zarar miktarında tazminata [telafi edici tazminat] nusunu bir kimsenin kamu görevlilerinin baskıcı keyfi ve anayasaya aykırı bir davranışı nedeni ile uğradığı zarar oluşturmaktadır. Bu kategori altında cezalan- dırıcı tazminat talep etmek için (i) fiilin kamu görevlileri tarafından işlenmesi, (ii) fiilin baskıcı keyfi ve anayasa aykırı olması gerekmektedir. Bu iki halde hukukun zarar veren kamu görevlisini cezalandırmasının temel nedeni yalnızca verilen za- rar değil ve fakat bir kamu görevlisinin keyfi, baskıcı ve anayasaya aykırı eylemi- nin cezalandırılmak istenmesidir. Koziol/Wilcox, s. 10. Bu konuda bkz. Holden v. Chief Constable of Lancashire [1987] QB 380; Rowlands v Chief Constable of Merseyside Police [2006] EWCA Civ 1773; Watkins v Secretary of State for the Home Department and Others [2006] UKHL 17. İngiliz hukukunda mahkemeler “kamu görevlisi” olma şartına oldukça şekilci yaklaşmaktadırlar. Örneğin AB v. South West Water Services Ltd [1993] QB 507 davasında mahkeme kanunla kurul- muş ve fakat sonradan özelleştirilmiş bir içme suyu tedarikçisi olan South West Water Services Ltd.’nin kamu görevi yapmadığına karar vermiş ve cezalandırıcı tazminat talebini reddetmiştir. Bu dava ile ayrıntılı tartışmaları için bkz. Koziol/ Wilcox, s. 19 ve 23; Gotanda, s. 8 vd. 20 “Conduct calculated by the defendant to make a profit for himself which may well exceed the compensation payable to the claimant”. 21 İngiliz hukukunda bu kategori altında genel olarak şeref ve haysiyet ihlali ve kiracının kiralanandan hukuka aykırı olarak tahliye edilmesine ilişkin eylemler değerlendirilmektedir. Bu kategoriye ilişkin temel kıstas failin eylemi sonucunda normal şartlarda ödeyeceği tazminatın [telafi edici tazminat] eylemi işlemesi ile elde ettiği menfaatten daha az olmasıdır. Koziol/Wilcox, s. 12 vd. Şeref ve hay- siyet ihlaline ilişkin örnek davalar için bkz. Cassell and Co. Ltd v. Broome and Another [1972] 2 WLR 645; Riches v. News Group Newspapers Ltd [1986] QB 256; John v. MGN Ltd [1997] QB 586; Rantzen v Mirror Group Newspapers Ltd [1993] 4 All ER 975; Sutcliffe v Pressdram Ltd [1990] 1 All ER 269. Bu kategori altında değerlendirilen ikinci grup davalar ise “unlawful eviction” olarak isimlendirilen kiralayanın kiracıyı kiralandan hukuka aykırı olarak tahliye etmesidir. Örnek da- vaların hemen tümünde kiralayan geçerli bir kira sözleşmesi kapsamında kira- lananda oturan kiracının eşyalarını hukuka aykırı olarak tahliye etmektedir. Bu konuda bkz. Drane v. Evangelou [1978] 2 All Er 437; McMillan v. Singh [1985] 17HLR 120; Collier v. Burke [1987] CLY 1143. 22 “Express statutory authorisation”. 23 İngiliz hukukunda cezalandırıcı tazminata ilişkin son kategori ise cezalandırıcı tazminatın kanunla düzenlenmesidir. Her ne kadar İngiliz Parlamentosu’nun bu yönde normatif kurallar koymaya çekinceli yaklaştığı ifade edilse de, bu hususta kanuni düzenlemelerin bulunduğu ifade edilmelidir. Cezalandırıcı tazminatların açıkça düzenlendiği yasal düzenlemeler ise şunlardır: Koruma ve Yardımcı Kuv- vetler (Özel Menfaatleri Koruma) Kanunu [Reserve and Auxiliary Forces (Protec- tion of Civil Interests) Act 1951] [1951] md. 13 f. 2; Telif Hakkı, Tasarım ve Patent Kanunu [Copyright, Designs and Patents Act] [1988] md.97 f.2; Bu konuda ayrın- tılı açıklamalar için bkz. Koziol/Wilcox, s. 16 vd.; Merhacı, s.105; Gotanda, s. 10. 24 Rookes v. Barnard [1964] 1 All England Law Reports (All ER) 367