Türkiye Barolar Birliği Dergisi 141.Sayı

333 TBB Dergisi 2019 (141) M. Tarık GÜLERYÜZ / Ayça ZORLUOĞLU YILMAZ hükmedilmesi durumlarında, hükmedilecek tazminatın caydırıcılık işlevini göremeyecek olmasına ilişkin faraziyedir. 25 Anılı davanın konumuz açısından temel önemi davanın konu- sundan ziyade davanın İngiliz hukukunda cezalandırıcı tazmina- ta ilişkin temel taşlarından birisi olarak kabul edilmesidir. Davada, Lord Devlin’in sıklıkla alıntılanan sözleri konuya ışık tutmaktadır. Lord Devlin cezalandırıcı tazminatın cezalandırma amacı güttüğünü ve temelde sıradan [telafi edici] tazminatlardan farklı olduğunu şu cümlelerle ifade etmiştir: “…cezalandırıcı tazminatlar temelde sıra- dan tazminatlardan farklıdır. Tazminatın amacı olağan anlamı ile taz- min etmektedir. Cezalandırıcı tazminatın amacı ise cezalandırmak ve önlemektir…”. 26 Rookes v. Barnard davası ile getirilen kategori testini geçen her eylemin cezalandırıcı tazminat konusu olacağını söylemek isabetli ol- mayacaktır. Nitekim Rookes v. Barnard davasında öngörülen üç halin yanı sıra, cezalandırıcı tazminata hükmedilmesine ilişkin mahkeme- lerce ilave bazı kuralların -daha doğru bir deyimle sınırlamaların- ge- tirildiği görülmektedir. 27 Günümüzde Lord Devlin tarafından getirilen kategori testinin uygulanması mahkemelerin takdirine bırakılmıştır. 28 Cezalandırıcı tazminatın kabulü için aranan ilk şart; mağdurun cezalandırılması gereken bir fiilin mağduru olması ve davalının eyle- minin kınamayı gerektirecek kadar aşırı olmasıdır. 29 Burada cezalan- dırma koşulunun konusu eylemin ceza hukuku anlamında suç olması aranmamaktadır. Bu koşul ile herhangi bir haksız fiilin cezalandırıcı tazminatın konusu olması önlenmiştir. 30 Cezalandırıcı tazminatın ka- bulü için aranan bir diğer koşul failin zarara konu eyleminden ötü- rü ceza mahkemesinde ceza almamasıdır. Bu koşula ilişkin Archer v. Brown davasında belirtilen gerekçe; failin tek bir eylemden ötürü bir- den fazla cezalandırılmaması gerektiğidir. 31 Mahkemelerin aradığı bir 25 Merhacı, s. 82; Koziol/Wilcox, s. 19. 26 Koziol/Wilcox, s. 9 vd. 27 Merhacı, s. 108; Koziol/Wilcox, s.29 28 Cezalandırıcı tazminat için kategori testine ilave bir şart olarak aranan “the cau- se of action [dava sebebi]” şartının Kuddus v. Chief Constable of Leicestershire [2002] 2AC 122 davası ile kaldırıldığı yönünde bkz. Koziol/Wilcox, s. 19, 20. 29 Merhacı, s. 111-112. 30 Bu konuda bkz. A v. Bottrill [2003] 1AC 449 davası. 31 Archer v. Brown [1984] 2ALL ER 267. Gotanda, s. 10-11. Yine mahkeme AB v.