Türkiye Barolar Birliği Dergisi 141.Sayı

44 Avrupa Ülkelerinde Geri Çağırma Hakkı GİRİŞ Geri çağırma (recall), 1 seçimle göreve gelmiş bir kamu görevlisi- nin yahut bir kamu organının, olağan görev süresi dolmadan evvel, seçmenler tarafından görevinden alınmasıdır. Bugün dünya genelinde 35 ülkenin siyasal sisteminde geri çağırma hakkı mevcuttur. 2 Mevcut olduğu her ülkede farklı usullerle uygulanmakta olan geri çağırma hakkının, aşağıda göreceğimiz üzere, bireysel-kolektif veya doğrudan- dolaylı olmak üzere farklı türleri vardır. Dahası hakkın nitelendirilme- sine ilişkin farklı yaklaşımlar, hakkın uygulanma usullerinde de tam bir çeşitliliğe yol açmıştır. Hakkın türleri ve uygulanma usullerine ilişkin bu çeşitlilik, geri çağırma hakkının farklı ülkelerdeki uygulamalarını tek bir başlık al- tında incelemeyi önemli ölçüde zorlaştırıyor olsa da, bu çalışmanın amacı Avrupa ülkelerinde geri çağırma hakkının tarihsel gelişimini, hukukunu, uygulanma usullerini ve pratikte yarattığı etki ve sonuçları irdelemektir. 1 “Recall” kavramı İngilizce literatürde yerleşmiş bir kavram olsa da, az sayıda ör- nekte recall yerine “görevden alma (azil)” anlamına gelen “removal” kavramı da kullanılabilmektedir. Nitekim bizim literatürümüzde de kimi yazarlar geri çağır- ma terimini tercih ederken, kimi yazarlar removal anlamına karşılık gelen “azil” kavramını kullanmaktadır. Azil kavramını kullanan yazarlara örnek olarak bkz. Erdoğan Teziç, Anayasa Hukuku, 16.bası, İstanbul: Beta Basım Yayın, 2013, s.283; İlker Gökhan Şen, Doğrudan Demokrasi: Kurumlar, Hukuki ve Siyasi Sorunlar, İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, Ekim 2013, s.31. Geri çağırma kavramını tercih eden yazarlara örnek olarak bkz. Ersin Kalaycıoğlu, “Türkiye’de Halkoylamaları: Katılma mı, Yürütme Vesayeti mi?”, İçinde: İlker Gökhan Şen (Haz.), Demokrasi ve Siyasi Katılım, (Uluslararası Konferans 23-24 Haziran 2012), İstanbul: Hein- rich Böll Stiftung Derneği Türkiye Temsilciliği, 2013, s.72; Coşkun Can Aktan, “21. Yüzyıl ve Anayasal Demokrasi”, Yeni Türkiye Dergisi, Sayı:29, Eylül-Ekim 1999, s.602; İlker Gündüzöz, “Geri Çağırma Mekanizması ve Mahalli İdareler”, Türk İdare Dergisi, Sayı:468, Eylül 2010. Biz çalışmamızda başvurduğumuz kaynakla- rın çoğunluğunda tercih edilen “recall” kavramını ve bunun Türkçe karşılığı olan “geri çağırma” ifadesini kullanacağız. 2 Kuzey Amerika’da ABD, Kanada (British Columbia eyaletinde), Meksika (Oaxaca eyaletinde); Avrupa’da Almanya (onbir eyalette), Avusturya, Belarus, Hırvatis- tan, İngiltere, İsviçre (altı kantonda), İzlanda, Liechtenstein, Polonya, Romanya, Slovakya; Latin Amerika’da Arjantin, Bolivya, Costa Rica, Ekvator, Küba, Kolom- biya, Peru, Venezuela; Asya’da, Filipinler, Güney Kore, Japonya, Kuzey Kore, Tayvan, Türkmenistan, Hindistan (üç yerel yönetimde); Okyanusya’da Kribati, Mikronezya, Palau ve Afrika’da Etiyopya, Kenya ve Nijerya’da geri çağırma hak- kı bulunmaktadır. Ülkelerin anayasaları, ulaşabildiğimiz kadarıyla ilgili mevzuatları ve konuya iliş- kin diğer kaynaklardan elde edilen veriler sonucu bu sayıya ulaşılmıştır.