Türkiye Barolar Birliği Dergisi 141.Sayı

45 TBB Dergisi 2019 (141) Gonca EROL Geri çağırma hakkının tarihsel olarak izlerini Antik Yunan’a ka- dar sürmek mümkün olsa da, modern anlamda ilk ortaya çıktığı yer 19.yy ’da İsviçre’dir. Bu nedenle diyebiliriz ki, geri çağırma hakkının düşünsel köklerinin atıldığı yer Avrupa’dır. Hakkın gelişimine düşün- sel olarak öncülük etmiş Avrupa topraklarında bugün geri çağırma hakkının görünümü nasıldır? Hakkın Avrupa’da neredeyse iki asra yaklaşan uygulaması amaç ve işlevleri ile uyumlu sonuçlar üretmiş midir? Avrupa ülkelerinde geri çağırma hakkı seçmenlerin siyasal süreçlere doğrudan katılımına imkân sağlayan bir hak görünümün- de midir, yoksa kâğıt üzerinde kalmış işlevsiz bir mekanizma mıdır? Hakkın karşıtlarının ileri sürdüğü gibi istismar edilen bir araç olarak temsili demokrasiyi yıpratmakta mıdır, yoksa savunucularının iddia ettiği gibi dar bir seçme hakkından başka bir şey vaat etmeyen temsili demokrasileri bir nebze de olsa daha temsili ve demokratik kılmakta mıdır? Bu sorulara bir cevap aramak amacıyla, bu çalışmada öncelikle, hakkın tanımı ve türleri ile teorik temellerine ve geri çağırma lehin- de ve aleyhinde ileri sürülmüş argümanlara kısaca yer verilmektedir. Sonrasında ise, Avrupa’da geri çağırma hakkının gelişimi ve bugünkü durumuna ilişkin genel bir açıklama yapıldıktan sonra, geri çağırma hakkına siyasal sistemi içerisinde yer veren 11 Avrupa ülkesi daha ay- rıntılı bir biçimde incelenmekte ve hakkın bu ülkelerdeki uygulamala- rından örnekler verilmektedir. Son bölümde ise genel değerlendirme- lere yer verilmekte ve geri çağırma hakkının Avrupa ülkelerinde etkili ve işlevsel bir mekanizma olabilmesinin önündeki temel sorunlara de- ğinilerek çalışma tamamlanmaktadır. I. HAKKIN TANIMI VE TÜRLERİ Dünyada mevcut olan farklı biçimlerini ve uygulama usullerini kapsayacak genel bir tanım yapmak gerekirse, “geri çağırma, seçim- le göreve gelmiş bir kamu görevlisinin veya bir kamu organının, ola- ğan görev süresi sona ermeden evvel seçmenler tarafından görevden alınması”dır. Geri çağırma, bir ucunda bir kamu görevlisi yahut kolektif bir kamu organının diğer ucunda ise bu kişi ya da organları seçim yoluyla belirleyen seçmenlerin bulunduğu bir mekanizmadır. Geri çağırma ile