Türkiye Barolar Birliği Dergisi 141.Sayı

54 Avrupa Ülkelerinde Geri Çağırma Hakkı Görüldüğü üzere yarı-yargısal yaklaşıma göre şekillendirilmiş geri çağırma usullerinde de, mahkeme gerekçeleri yeterli bulduktan sonra görevden alma konusunda nihai kararı seçmenler vermektedir. Bu yönü ile impeachment gibi usullerden ayrışmaktadır. Ayrıca gerek denetimin içeriğinin çok daha kapsamlı olması, gerekse de denetimin yargısal usullere göre mahkemeler eliyle yapılıyor olması nedeniyle bu usuller yarı-siyasal değil, yarı-yargısal geri çağırma usulleridir. II. HAKKIN İŞLEVLERİ, LEHTE VE ALEYHTE ARGÜMANLAR Geri çağırma hakkı, yolsuzluklar, usulsüzlükler yapan, halkın çı- karları yerine kendi çıkarlarını yahut belli çevrelerinin çıkarlarını ko- ruyup gözeten kamu görevlilerine yönelik duyulan rahatsızlığın bir ürünüdür. Temsili demokrasilerin öngördüğü seçme hakkından ibaret siyasal katılımın, seçmenleri, yozlaşmış temsilcilerine yıllarca katlan- mak zorunda bırakıyor olmasına karşı üretilmiş bir çözümdür. Zira, geri çağırma hakkı, seçmenlere, kendilerini hayalkırıklığına uğratan temsilcilerinden bir sonraki seçimi beklemeden kurtulma imkanı ta- nıyarak seçme hakkını tamamlar; böylece, temsili demokrasiyi hem daha “temsili”, hem de daha “demokratik” kılar. Seçmenlerin, temsilcilerini, doğrudan ve sürekli olarak denetle- mesine imkân tanıyan bir katılım mekanizması olan geri çağırma, iki yönlü bir işleve sahiptir: 22 Birincisi “önleyici işlevi”dir. Geri çağırma hakkı, bizzat kullanı- mından ziyade bir tehdit olarak varlığı ile birtakım etki ve sonuçlar doğuran bir haktır. Hakkın ABD’deki en önemli savunucularından biri olan eski ABD başkanı Woodrow Wilson’ın ifadesiyle “kapı ar- kasındaki silah”tır (gun behind the door) . 23 Yani sadece varlığı bir tehdit yalnızca 4 tanesindeki usuller yarı-yargısal geri çağırma tanımına uymaktadır. Bunun dışında çoğunlukla siyasal usuller tercih edilmiştir. Dünya genelinde de birkaç ülke dışında ya saf-siyasal ya da yarı-siyasal usuller benimsenmiştir. 22 Frederick L. Bird ve Frances M. Ryan, The Recall of Public Officers: A Study of the Operation of the Recall in California, New York: The MacMillan Company, 1930, s.93. 23 H. S. Gilbertson, “Popular Control Under the Recall”, The Annals of the American Academy of Political and Social Science, Vol.38, No.3, Commission Government in American Cities, Kasım 1911, s.168; Joseph E. Zimmerman, The Recall: Tribunal of the People, 2.bası, New York: Suny Press, 2013, s.1; Bird/Ryan, s.10.