Türkiye Barolar Birliği Dergisi 141.Sayı

60 Avrupa Ülkelerinde Geri Çağırma Hakkı ülke Romanya olmuştur. Dördüncü kategoride ise yalnızca yasama üyelerinin geri çağrıl- masına imkân tanıyan iki ülke vardır 40 . Bunlardan birincisi Belarus (Beyaz Rusya) ikincisi ise İngiltere’dir. İngiltere, dünya genelinde geri çağırma hakkını (en azından şimdilik) siyasal sisteminin bir parçası haline getiren en son ülkedir. Şimdi bu ülkelerin geri çağırma mevzuatına ve uygulamasına daha yakından bakalım. A. Almanya “Land” (çoğul hali Länder ) olarak ifade edilen 16 eyaletten oluşan bir federal devlet olan Almanya’da geri çağırma hakkı federal düzeyde uygulanmamaktadır, eyaletler düzeyinde geri çağırma hakkı vardır. Ancak tüm eyaletlerde geri çağırma hakkı bulunmaz. Bazı eyaletler bu mekanizmaya kendi anayasalarında yer vermiş ve her biri kendisine özgü bir usul benimsemiştir. Yani hakkın kullanım usulü bakımından çeşitlilik esastır. Almanya’da geri çağırma hakkı ilk kez, 19.yy sonlarında sosya- list çevrelerin savunduğu bir fikir olarak gündeme gelmiştir. Ancak hakkın bir fikir olmaktan çıkıp hukuki düzenlemelere konu olması, I. Dünya Savaşı sonrasında gerçekleşen 1918-1919 devriminin ürettiği sonuçlardan birisidir. 1919 yılında kurulan Weimar Cumhuriyeti dö- neminde gerçekleştirilen, genel oy hakkı, parlamenter sistemin inşası, nispi temsil ilkesinin benimsenmesi gibi önemli reformlar içerisinde, halk girişimi, referandum ve geri çağırma hakkı da yer almıştır. 41 Dönemin Alman eyaletlerinin 9’unda geri çağırma hakkına yer verilmiştir. Ancak çoğu eyalette benimsenen usule göre, tekil kamu görevlilerinin seçmenler tarafından geri çağrılması mümkün değildi. Bir bütün olarak şehir konseylerinin feshedilmesi, yani kolektif geri ça- ğırma, söz konusu idi. Eğer seçmenler konseyin feshedilmesi yönünde oy kullanırsa, yeniden bir seçim yapılarak yeni bir konsey seçiliyordu. 40 Liechteinstein’da da yalnızca yasama organına yönelik geri çağırma mümkündür ancak burada yasama üyeleri değil, kolektif olarak yasama organı geri çağrılabil- mektedir. 41 Roger H. Wells, “The Initiative, Referendum and Recall in German Cities”, Natio- nal Municipal Review, Ocak 1929, s.29-30.