Türkiye Barolar Birliği Dergisi 141.Sayı

hakemli makaleler / refered articles İNANCINI AÇIKLAMAMA HAKKI AÇISINDAN TÜRKİYE CUMHURİYETİ KİMLİK KARTLARINDAKİ DİN HANESİ RELIGION BOX ON THE NATIONAL IDENTITY CARDS OF THE REPUBLIC OF TURKEY, AND THE RIGHT NOT TO DISCLOSE ONE’S BELIEF Berke ÖZENÇ* Özet: Bireyleri, otoriter siyasi iktidarların baskıcı müdahalele- rinden korumak açısından özel bir öneme sahip olan inancını ya da düşüncesini açıklamama hakkı, 1982 Anayasası’nda güvence altına alınmıştır ve olağanüstü hal rejimlerinde dokunulamayacak çekirdek haklar arasında sayılmıştır. Fakat Anayasa Mahkemesi, gerek 1961 Anayasası, gerekse 1982 Anayasası döneminde verdiği kararlarda, anayasaların açık normlarına rağmen, nüfus cüzdanlarında yer alan din hanesinin, inancını açıklamama hakkını ihlal etmediği sonucuna ulaşmıştır. Öte yandan İHAM, yakın tarihli içtihadı ile inancını açıkla- mama hakkının inanç özgürlüğü tarafından korunduğunu belirterek, Türkiye’deki nüfus cüzdanlarında yer alan din hanesinin, inanç özgür- lüğünü ihlal ettiğine karar vermiştir. Bu çalışmada ilk olarak, İHAM’ın inancını açıklamama hakkına dair içtihadının gelişimi incelenmiş, ardından AYM’nin nüfus cüzdanlarındaki din hanesine dair kararları tartışılmıştır. Son olarak, yakın zamanda kullanılmaya başlanan yeni kimlik kartları, inancını açıklamama hakkı açısından değerlendiril- miştir. Bu değerlendirme çerçevesinde AYM’nin laiklik ilkesine dair içtihat değişikliği ve inancını açıklamama hakkına dair yakın tarihli bireysel başvuru kararı da ele alınmıştır. Anahtar Kelimeler : İnancını Açıklamama Hakkı, 1982 Anayasa- sı, Kimlik Kartlarındaki Din Hanesi, İnanç Özgürlüğü, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi Abstract : The right not to disclose one’s belief or tenet, which is of particular importance in protecting the individual from opp- ressive interventions by authoritative regimes, was secured in the Constitution of 1982, and was introduced as a core right that could not be touched in state of emergency regimes. That said, the Cons- titutional Court concluded in decisions issued during the periods of Constitution of 1961 and the Constitution of 1982 that the inclusion of the religion box on identity cards did not violate the rights of the individual not to disclose one’s belief, despite the clear wording of the Constitution. However, in a recent case, the ECtHR found that * Dr. Öğr. Üyesi, Türk-Alman Üniversitesi Hukuk Fakültesi Genel Kamu Hukuku Anabilim Dalı, [email protected], ORCID: 0000-0003-4149-5567, Makalenin Gön- derim Tarihi: 25.7.2018, Kabul Tarihi: 25.07.2019 Eleştiri ve yorumları için Kemal Başol, Eyüp Kaan Demirkıran ve Lütfullah Yasin Akbulut’a teşekkür ederim.