Türkiye Barolar Birliği Dergisi 141.Sayı

94 Avrupa Ülkelerinde Geri Çağırma Hakkı Geri çağırma hakkına ilişkin yapılan çalışmalardan ürettiğimiz sonuçlar doğrultusunda diyebiliriz ki; geri çağırma hakkının amaç ve işlevlerine uygun, etkin bir hak olarak bir ülkede var olabilmesi için şu üç şartın sağlanmış olması gerekir: 1) Geri çağırma hakkının kapsamı, hakkın, siyasal sistemin işleyi- şinde etkin bir rol üstlenmesine imkân tanıyacak genişlikte belirlen- melidir. 2) Dolaylı ve/veya yalnızca kolektif geri çağırma türlerine izin ve- ren sistemler yerine bireysel ve doğrudan geri çağırma usulleri tercih edilmek suretiyle, seçmenlerin geri çağırma hakkını etkili bir biçimde kullanmasına imkân tanınmalıdır. 3) Geri çağırma hakkının kullanım usulüne ilişkin mevzuat, hak- kın kullanımını önemli ölçüde zorlaştıran ya da kullanımını imkânsız kılan şartlar içerecek nitelikte (sağlanması güç imza oranları, seçim- de aranan yüksek katılım şartları vb.) olmamalıdır. Aksine seçmenler hakka kolaylıkla erişebilmeli ve başarılı biçimde geri çağırma usulünü işletebilmelidir. Elbette bu hiçbir sınırlamanın öngörülmeyeceği anla- mına gelmez. Hakkın yersiz kullanımlarını ve istismarını önleyecek imza oranları, hakkın kullanımına zaman bakımından getirilmiş sınır- lamalar gibi makul düzeyde öngörülmüş sınırlar siyasal sistemin istik- rarı bakımından önem arz eder. Tüm bunları göz önünde bulundurarak Avrupa ülkelerine baktı- ğımızda denilebilir ki, Avrupa’da geri çağırma hakkı, ne düzenlenme biçimi itibarıyla ne de pratiği bakımından, amaç ve işlevlerini karşıla- yan bir görünüm arz etmektedir. Bu durumun çeşitli nedenlerinden söz edilebilir: Birincisi, hakkın muhatabı olan kamu görevlileri bağlamında hak- kın kapsamı Avrupa ülkelerinde çok dar belirlenmiştir. Geri çağırma hakkını ülkedeki her düzeyden seçimle göreve gelen tüm kamu görev- lilerine karşı uygulanabilir bir hak olarak benimsemiş tek bir Avrupa ülkesi dahi yoktur. Hakkın kapsamını en geniş biçimde belirleyen ülke görünümünü daha iyi bir biçimde algılayabilmek için muhakkak ABD örneğine de ayrıca bakmak gerekir. Bu doğrultuda ABD’de geri çağırma hakkına ilişkin ayrıntılı bilgi edinmek için bkz. Gonca Erol, Amerika Birleşik Devletlerinde Geri Çağırma Hakkı: Kavram, Tarihçe ve Uygulama, On İki Levha Yay., İstanbul, 2017.