Türkiye Barolar Birliği Dergisi 141.Sayı

95 TBB Dergisi 2019 (141) Gonca EROL Polonya’dır. Nitekim buna paralel olarak Polonya, hakkı en aktif bi- çimde kullanan Avrupa ülkesidir. Polonya’da ulusal düzeyde yasama ve yürütme üyeleri geri çağrılamıyor olsa da yerel düzeyde tüm görev- liler (yani belediye başkanları ve belediye meclis üyeleri) geri çağırma hakkının kapsamındadır. Oysa Almanya eyaletlerinde, Avusturya’da, Hırvatistan’da ve Slovakya’da sadece belediye başkanları; bir-iki is- tisna dışında İsviçre kantonlarında, Leichteinstein’da, Belarus’ta ve İngiltere’de yalnızca yasama organları ve Romanya ve İzlanda’da ise sadece devlet başkanları geri çağrılabilmektedir. Seçimle göreve gelen birçok görevlinin hakkın kapsamı dışında bırakıldığı Avrupa ülkelerinde, geri çağırmanın siyasal sistemin işle- yişindeki etkisi ve işlevselliği daha baştan sınırlandırılmış olmaktadır. Bazı ülkelerde hakkın etkinliğini azaltan bir diğer neden ise, do- laylı geri çağırma türünün tercih edilmiş olmasıdır. Almanya’nın çoğu kantonunda, Romanya’da, İzlanda’da, Avusturya’da ve İngiltere’de yalnızca dolaylı geri çağırma vardır. Oysa dolaylı geri çağırmada süre- cin başlatılması genellikle bir devlet organının kararına bağlı kılınmış olduğundan, geri çağırmanın, seçmenlerin temsilcilerini doğrudan ve sürekli denetlemesine imkân tanıyan bir araç olarak işlev görebilme- si kısıtlanmış olmaktadır. Örneğin bir mecliste çoğunluğa sahip olan partinin bir milletvekilinin yaptığı bir yolsuzluk yahut sebep olduğu bir memnuniyetsizlik nedeniyle geri çağrılması bu sistemlerde çoğu zaman mümkün olmaz. Çünkü çoğu durumda, mecliste geri çağırma sürecini başlatacak çoğunluk sağlanamayacaktır. Yalnızca çoğunluk partisinin kendi milletvekilini geri çağırmayı kabul ettiği durumlar- da araç kullanılabilir olacaktır ki, bu da pek rastlanır bir şey değildir. Nitekim dolaylı geri çağırmayı benimsemiş olan ülkelerden İzlanda, Avusturya ve İngiltere’de şimdiye değin tek bir geri çağırma dahi ger- çekleşmemiştir. Üçüncüsü, yapılan inceleme gösteriyor ki, geri çağırma hakkının düzenleniş biçimi (ya da başka bir ifadeyle usulü) hakkın pratikteki etkinliğini ve işlevselliğini belirleyen en temel husustur. Benimsenen usul, seçmenlerin hakka erişimini makul düzeylerde sağlamıyorsa, hakkın etkili biçimde ve başarıyla kullanılabilmesini mümkün kılan bir usul değil ise, hakkın kâğıt üzerindeki varlığı pratikte bir anlam ifa- de etmemektedir. Geri çağırma hakkına siyasal sistemi içerisinde yer