Türkiye Barolar Birliği Dergisi 141.Sayı

96 Avrupa Ülkelerinde Geri Çağırma Hakkı veren yukarıda incelediğimiz ülkelerin önemli bir bölümünde, benim- senmiş olan usuller, seçmenlerin hakka erişimini ciddi biçimde zorlaş- tırmakta, hakkın etkili ve işlevsel bir araç olmasını engellemektedir. Hakkı etkisiz ve işlevsiz kılan bu usuli engelleri şu şekilde sınıf- landırabiliriz: a. Doğrudan geri çağırmada geri çağırma seçimine gidilebilmesi için gerekli olan imza sayısının, dolaylı geri çağırmada ise geri çağırma sürecini başlatma yetkisine sahip organ için aranan karar yetersayısı- nın çok yüksek belirlenmiş olması hakkı kullanılamaz hale getirebil- mektedir. Avrupa özelinde bu sorun dolaylı geri çağırma bakımından ciddi boyutlardadır. Örneğin dolaylı geri çağırma usulünü benimse- miş olan İzlanda’da devlet başkanının geri çağrılmasına yönelik bir halkoylamasına gidebilmek için ülkenin yasama organının üyelerinin dörtte üçünün oyu aranmaktadır. Avusturya’da ise bu oran yasama organı üyelerinin üçte ikisidir. Açıktır ki bu oranlar, geri çağırma hak- kının kullanımını büyük ölçüde engellemektedir. Nitekim bu ülkeler- de, şimdiye değin, bir devlet başkanına karşı geri çağırma seçimine gidilebilmiş değildir. Almanya eyaletlerinde belediye meclislerinin be- lediye başkanı hakkında geri çağırma seçimine gidilmesi kararı alabil- mesi için gerekli olan çoğunluk bir eyalette salt çoğunluk, sekiz tane- sinde 2/3 ve iki tanesinde ise 3/4 çoğunluktur. Bu 11 eyaletten 7’sinde “doğrudan” geri çağırma hakkının hiç bulunmadığı düşünüldüğünde Almanya’nın çoğu eyaletinde geri çağırma hakkının etkinliği belediye meclislerinde öngörülmüş olan nitelikli çoğunlukların sağlanmasına bağlıdır denilebilir. b. Hakkın kullanımını sınırlayan usuli düzenlemelerden birisi ise, hakkın yarı-yargısal bir usul olarak düzenlenmiş olmasıdır. Bu an- lamda en bariz örnek İngiltere’dir. Yalnızca kesin hüküm giymiş olma veya parlamento kararı ile belli bir süreyle görevden uzaklaştırılmış olma hallerinde otomatik olarak başlayan geri çağırma sürecinin böy- lesi sınırlayıcı şartlara bağlanmış olması gösteriyor ki, İngiltere’de geri çağırma uygulaması öyle kolay görülebilir bir şey olmayacaktır. c. Geri çağırma hakkının etkili bir hak olarak işletilebilmesinin önündeki bir diğer engel ise, geri çağırma seçiminde görevden alma kararının çıkmasını büyük ölçüde zorlaştıran usuli düzenlemelere yer verilmesidir. Bunun en tipik biçimi, geri çağırma oylamasında katılım barajı öngörmektir.