Türkiye Barolar Birliği Dergisi 142.Sayı

109 TBB Dergisi 2019 (142) Recep DOĞAN bulunmaya zorlanmamasını kapsar. Muayene ve örnek alma işlem- lerinde şüpheli veya sanık bir açıklama yapmaya zorlanmadığından, bu durum susma hakkının ihlali kapsamda değerlendirilemez. 43 Di- ğer bir görüş ise muayeneyi “vücut diliyle ifade” olarak ele almakta olup muayene yapılmadan önce sanığa bunu kabul etmeme hakkının bulunduğunun hatırlatılması gerektiğini, aksi takdirde zorla yapılan muayene ve örnek alma işlemi sonucunda elde edilen delillerin ispat aracı olarak kullanılamayacağını belirtmektedir. 44 Kanaatimizce beden muayenesinin bu kadar geniş yorumlanarak susma hakkının kapsamına dâhil edilmesi isabetli değildir. Bu bağ- lamda, beden muayenesi ve örnek alma sırasında şüpheli veya sanık hekimin görevini yerine getirmesi için zorunlu sorulara yanıt vermeli, isnat edilen suçla ilgili olarak sorulan diğer sorular ise susma hakkı kapsamında değerlendirilmeli, 45 muayenenin veya örnek almanın bi- zatihi kendisi susma hakkı kapsamına dâhil edilmemelidir. Nitekim Amerikan Yüksek Mahkemesi’nin 1966 yılında verdiği, Schmerber ka- rarında 46 alkollü araç kullandığı için kan testine gönderilen şüphelinin kan örneği vermeye mecbur olduğu, bu durumda şüphelinin kendi aleyhine delil veya ifade vermeye zorlanmadığı, bu tür işlemlerin be- yan veya ifade içermediği dolayısıyla susma hakkının ihlali sayılama- yacağına karar verilmiştir. Nitekim ceza muhakemesinin düzgün ve eksiksiz işlemesi, soruş- turma ve kovuşturmanın gereği gibi yapılabilmesi için şüpheli veya sa- nığın bu tür işlemlere karşı koymama yönünde bir yükümlülüğünün olduğu kabul edilmekte olup bu duruma “katlanma yükümlülüğü” adı verilmektedir. 47 Öğretide “boyun eğme mecburiyeti” veya “uyma zo- runluluğu” olarak da adlandırılan bu yükümlülüğe göre, şüpheli veya sanığın muayene veya örnek vermekten kaçınması ve bu işlemlerin zor 43 Centel/Zafer, s.277. 44 Centel/Zafer, s.278. 45 Benzer görüş için bkz. Centel/Zafer, s.276. 46 Schmerber v. California, 384 U.S. 757 (1966) https://supreme.justia.com/cases/ federal/us/384/757/ (Erişim tarihi. 26.03.2019) 47 Hüseyin Ertuğrul, “Ceza Muhakemesinde Katlanma Yükümlülüğü”, Gazi üniver- sitesi Hukuk Fakültesi Dergisi , 2008, C: XII, S: 1-2, ss.687-699, s. 687; Z. Özen İnci, “Şüpheli ve Sanığa Rağmen Bir Ceza Muhakemesi Hukuku mu? Şüpheli ve Sanı- ğın Ceza Muhakemesi İşlemlerine Katlanma Yükümlülüğü ve Bu Yükümlülüğün Sınırları Hakkında Düşünceler” Hacettepe HFD , 2017, 7(2), s. 119–168, s. 122.