Türkiye Barolar Birliği Dergisi 142.Sayı

120 Ceza Muhakemesi Hukukunda Beden Muayenesi ve Vücuttan Örnek Alma elde edilen deliller kullanılamaz (CMK m. 76/1). Bunun haricinde mağdurun rızasının varlığı halinde bu işlemler için karar alınmasına gerek yoktur (CMK m.76/2). Geçerli bir rızadan söz edebilmek için kişinin ayırt etme yetene- ğine sahip olması, rızasının serbest iradesine dayanması, rıza göste- receği muayene ve müdahale ile ilgili olarak kişiye muayene veya müdahalenin amaçları, içeriği, muhtemel sonuçları, risk ve yan etki- leri konusunda bilgi verilmesi ve bu bilgilendirmenin sonucunda bil- gilendirmeye dayalı bir tercihte bulunması gerekir. Bir başka deyişle mağdurun rızasının bilinçli olması veya bilgilendirmeye dayanması gerekmektedir. Bu husus, öğretide “bilinçli rıza” veya “aydınlatılmış onam” olarak kavramlaştırılmaktadır. 78 Bu bağlamda, çocukların ken- di iradeleri ile tıbbi müdahale/tedavi veya muayeneyi kabul etmeye veya reddetmeye ehil olup olamadıkları ve bu konuda geçerli bir ka- rar alıp alamayacakları hususu oldukça tartışmalıdır. Özellikle Çocuk Haklarına Dair Sözleşmenin ülkemizce imzalanıp iç hukuk kuralı ha- line dönüşmesinden sonra konunun önemi daha da artmıştır. 79 Sözleş- menin 12’nci maddesine göre: “1) Taraf Devletler, görüşlerini oluşturma yeteneğine sahip çocu- ğun kendini ilgilendiren her konuda görüşlerini serbestçe ifade etme hakkını bu görüşlere çocuğun yaşı ve olgunluk derecesine uygun ola- rak, gereken özen gösterilmek suretiyle tanırlar. 2) Bu amaçla, çocuğu etkileyen herhangi bir adli veya idari kovuş- turmada çocuğun ya doğrudan doğruya veya bir temsilci ya da uygun bir makam yoluyla dinlenilmesi fırsatı, ulusal yasanın usule ilişkin ku- rallarına uygun olarak çocuğa, özellikle sağlanacaktır.” Madde metnine göre, çocuk kendisini etkileyen her konuda, yaşına ve olgunluğuna, zaman içinde gelişen karar verme kapasitesine uygun olarak görüşlerini serbestçe ifade edebilecek, çocukla ilgili alınacak her kararda, bu görüşün dikkate alınması zorunlu olacaktır. Yani çocuk kendisiyle ilgili kararların alınması sürecine aktif bir şekilde katılacak, 78 Recep Doğan, “Concept of Informed Consent in the Context of Research with Children and Child Rights”, Ankara Bar Review , 2012 (1), 2012, ss.11-24. 79 Sözleşme Türkiye Cumhuriyeti tarafından 14 Eylül 1990 tarihinde imzalanmış, Sözleşmenin onaylanması 9.12.1994 tarihli ve 4058 sayılı Kanun’la uygun bulun- muş, Sözleşme 27.1.1995 tarihli ve 22184 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.