Türkiye Barolar Birliği Dergisi 142.Sayı

212 Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na Göre Ortak Yetkili Mahkeme ile Münhasır Yetki ... CCP breach of mandatory territorial jurisdiction rules, could be ob- jected by the parties and also taken into consideration by the court itself through the whole trial. In contrary, breach of non-mandatory territorial jurisdiction rules could be submitted to the court as a pre- liminary objection, only by the defendant. This study aims to deter- mine the controversial legal character of territorial jurisdiction of the court with the common jurisdiction and the court designated by the exclusive jurisdiction agreement, in the light of legislation of the CCP. Keywords: Cause of Action, Court with The Common Juris- diction, Exclusive Jurisdiction Agreement, Jurisdiction Agreement, Mandatory Territorial Jurisdiction, Non-Mandatory Territorial Juris- diction, Territorial Jurisdiction Giriş Mahkemelerin hangi yargı çevresinde yargılama yapabileceklerini belirleyen yetki kuralları, başta Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) olmak üzere İcra ve İflas Kanunu, Türk Medeni Kanunu, İş Mahkeme- leri Kanunu gibi muhtelif kanunlarca düzenlenmiştir. Bu düzenleme- ler kapsamındaki yetki kurallarının niteliği kesin yetki olup olmama- sına göre farklılık arz etmekte, bu farklılık ise yetki itirazının nasıl ileri sürülebileceği ve mahkemeler tarafından hangi aşamalarda dikkate alınabileceği hususlarında önem göstermektedir. Bu nedenledir ki bir yetki kuralının kesin olup olmadığının doğru bir şekilde tespit edilme- si oldukça önemlidir. HMK’da düzenlenmiş bulunan yetki kurallarının kaleme alını- şı esas itibariyle o kuralın kesin yetki olup olmadığını tespit etmek açısından tereddütte yer bırakmamaktadır. Buna mukabil HMK’da sözünü ettiğimiz genel prensibe tam olarak uymayan iki farklı yetki düzenlemesi de bulunmaktadır. Kanun’un farklı bir şekilde kaleme al- dığı ortak yetkili mahkeme ile münhasır yetki sözleşmesi ile belirlenen mahkemenin yetkilerinin niteliği açısından yargı kararları ve doktrin- de fikir birliği bulunmamaktadır. Yukarıda andığımız iki yetki kuralının niteliğini belirleyebilmek amacıyla ilk olarak HMK’nın yetki kurallarını ne şekilde ele aldığı in- celenecektir. Sonrasında ise söz konusu iki yetki kuralının niteliği, ko- nuyla ilgili yargı kararları ve doktrindeki görüşler de dikkate alınmak suretiyle incelenecektir.