Türkiye Barolar Birliği Dergisi 142.Sayı

240 Arabuluculuk Sürecinde Adli Yardım Taleplerinde Görevli Merciye İlişkin Bir Değerlendirme Çekişmesiz yargı işlerinde genel görevli mahkeme Hukuk Muha- kemeleri Kanunu’nun 383. maddesi uyarınca sulh hukuk mahkeme- sidir. Bir çekişmesiz yargı işinde sulh hukuk mahkemesi dışında baş- ka bir mahkemeyi görevli kılmak için genel düzenlemeden ayrılmayı haklı kılacak bir sebebin olması gerekir. Çekişmesiz yargı işinin konu- su ile özel mahkemenin uzmanlık alanı arasında bağlantı bulunması halinde özel mahkemenin görevli kılınması makul kabul edilebilir. Türk hukukunda arabuluculuk ve alternatif uyuşmazlık çözüm yolla- rına ilişkin dava ve işler bakımından bir uzmanlık yargı yerinden bah- sedilemez. Dolayısıyla derdest olmayan bir yargılama konusuna iliş- kin adli yardım taleplerinde, çekişmesiz yargıda asıl görevli mahkeme olan sulh hukuk mahkemesinin görevli olmasının, Hukuk Muhakeme- leri Kanunu’nun sistematiği ile bağdaştığı söylenebilir. Doktrinde, adli yardım taleplerinin çekişmesiz yargı işi niteliği taşıması karşısında, çe- kişmesiz yargıda genel görevli mahkeme olan sulh hukuk mahkemesi- nin arabuluculuk ücretine ilişkin adli yardım taleplerinde görevlendi- rilmesi yerinde bir düzenleme olarak kabul edilmektedir. 25 Adli yardım bir çekişmesiz yargı işi olmakla beraber, devam eden bir yargılamaya ilişkin ise, yargılamayı gören mahkeme, adli yardım talebini ön sorun olarak inceleyip, karar bağlar 26 (HMK m.164). Hâl böyle olunca, adli yardım talebi bizatihi yapılırsa, çekişmesiz yargı işi olup basit yargılamanın konusunu oluştururken; devam eden bir yargılama sırasında ileri sürülürse, ön sorun olarak incelenip; karara bağlanmaktadır. Dolaysıyla, devam eden bir yargılama konusu uyuş- mazlığa ilişkin olarak arabuluculuk sürecine başvurulmuş ise, arabu- luculuk ücretine ilişkin adli yardım talebini bu yargılamadan bağım- sız ayrı bir çekişmesiz yargılamanın konusu kılmak usûl ekonomisi ile bağdaşmaz. Kaldı ki, derdest yargılamanın giderleri için adli yardım kararı verilmiş; bu kararın verilmesine ilişkin maddi şartlarda herhan- gi bir değişiklik olmamasına rağmen, ilk incelemeyi yapmamış olan, Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu madde 13 uya- rınca görevli olan sulh hukuk mahkemesinin adli yardım şartlarının Akbal, s. 162; Kılınç, s. 216; Ruhi, s. 54; Atalay-Pekcanıtez Usul, s. 2411; Tanrıver, s. 1106; Pekcanıtez/Atalay/Özekes, s. 549; Aslı Aras, Çekişmesiz Yargıda Yargılama Usulü, Yetkin Yayınları, Ankara 2017, s. 245. 25 Akyol Aslan, s. 95. 26 Atalay-Adli Yardım, s. 82; Akbal, s. 162; Kılınç, s. 239.